Dalekovidnost Safvet-bega Bašagića

Dalekovidan je bio Safvet beg Bašagić, kad je 1924. godine svoju kolekciju rukopisa i starih knjiga iz domena islamske kulture ustupio biblioteci univerziteta u Bratislavi. Motiv za takav čin bio je, kako je sâm rekao, da te neprocjenjive kulturne vrijednosti nađu „sigurno pribježište“. Da nije tako odlučio, bile bi u posjedu neke institucije u Bosni i Hercegovini, najvjerovatnije Orijentalnog instituta u Sarajevu, čiji je cjelokupni rukopisni fond izgorio u granatiranju sa položaja Vojske Republike Srpske 17. maja 1992. godine.

Pet godina kasnije, 1997., kolekciju Bašagića, koja je, srećom, bila i ostala na bezbjednom mjestu – u bratislavskoj univerzitetskoj biblioteci – organizacija UNESCO je upisala u listu izuzetnih vrijednosti svjetskog kulturnog naslijeđa. Ovih dana ta kolekcija je, uz biografiju i fotografije Safveta bega Bašagića, predstavljena pariškoj i svjetskoj publici u galeriji te organizacije.

Rukopisima obogatio bratislavsku biblioteku

Prilikom otvaranja izložbe ambasador Bosne i Hercegovine u Parizu, Almir Šahović, je rekao da je Bašagić bio jedan od vodećih bosanskih intelektualaca kraja XIX. i početka XX. stoljeća. Pošto je završio orijentalne studije u Beču, gdje je i doktorirao, vratio se u BiH i pune četiri decenije aktivno učestvovao u njenom kulturnom životu. Bio je profesor, dramski pisac, pjesnik, istoričar, novinar i prevodilac starih tekstova sa arapskog jezika, koje je nalazio u porodičnoj kolekciji rukopisa i knjiga. Tu kolekciju je lično dopunjavao, i kad je ona, po njegovoj odluci, koju je obrazložio razlozima bezbjednosti, prenesena u Bratislavu, tamošnja univerzitetska biblioteka bila je bogatija za 393 arapska, 117 turska i 88 perzijska rukopisa, koji su nastali između XII. i XIX. stoljeća i, uz njih, za još petsto rijetkih knjiga, štampanih na arapskom jeziku između XVIII. i XX. vijeka.

Među rukopisima, od kojih su oko stotinu unikati, ima i ostvarenja srpskih i hrvatskih autora koji su pisali arapskim alfabetom. Najstariji rukopis, čija jedna strana je izložena u sjedištu UNESCO-a u Parizu, religiozne je tematike i nastao je 1195. godine. Uz religiozne, izloženi rukopisi sadrže filozofska, naučna i književna ostvarenja. Nerijetko bogato ilustrovani, predstavljaju i veliku kaligrafsku vrijednost. Tu kolekciju od 598 originalnih rukopisa proučavali su ili konsultovali na stotine orijentalista cijelog svijeta nalazeći u njima rijetke podatke i sadržaje iz oblasti islamske civilizacije i nauke. Rukopisi su citirani u bezbroj knjiga o islamskoj filozofiji, matematici, astronomiji, istoriji i poeziji.

„Knjige su srce u rukama ljudi!“

Uz rukopise, u sjedištu UNESCO-a izloženo je i nekoliko rijetkih knjiga iz Bašagićeve kolekcije. Među njima je i ep "Šahnama", velikog perzijskog pjesnika Firdusija, štampan prije više od 160 godina u Bombaju i ilustrovan sa 57 grafika. Bratislavska univerzitetska biblioteka gaji uspomenu na Safvet bega Bašagića i prikuplja njegove knjige i književno-istorijske studije o njegovom djelu. Zato su među eksponatima i dvije knjige njegovih Odabranih djela, koje je prije rata štampao sarajevski izdavač Svjetlost. A naziv izložbe je "Srce u rukama", po izreci arapskog mudraca Mahmuda Iskandarija "Knjige su srce u rukama ljudi!"

Autor: Dževad Sabljaković

Odgovorna urednica: Marina Martinović