Dok je bio živ neshvaćen, a danas popularan kao nikad prije

Premijerna izvedba Simfonije broj 8 Gustava Mahlera u ljeto 1910. godine u Minhenu bila je neviđeni spektakl. Nikada prije na jednoj manifestaciji nije bio uključen toliki broj sudionika. O veličini događaja svjedoči i epitet „Simfonija hiljade“, koji djelo nosi još i danas, čak 100 godina nakon prvobitnog predstavljanja. Generalni muzički direktor Beethovenskog orkestra u Bonnu Stefan Blunier, vidno oduševljen, Mahlerova djela opisuje kao doživljaj za sva čula: „Osma je jedan veliki događaj. Umije da pokrene mase, ide do granica jačine zvuka i upravo to je što fascinira modernog čovjeka današnjice. Čak je za one koji nisu ljubitelji klasične muzike jednostavno impresivno čuti orkestar sa dvjesto članova i uz to hor sastavljen od petsto ljudi.“

Muzika ekstrema

Mahlerov 150. rođendan već unaprijed je izazvao veliko interesovanje javnosti. Njegove najpoznatije simfonije trenutno se izvode u gotovo svim velikim orkestrima širom Njemačke. Teško je zamisliti da je upravo ovaj kompozitor prije 50-ak godina skoro potpuno pao u zaborav. Danas je Mahler pravi magnet za publiku. Šta je to što plijeni pažnju njegovih slušaoca? „Mislim da je to neka neopipljivost njegovih djela, koju oni malo senzibilniji prepoznaju kao veliki potencijal“, mišljenja je Stefan Blunier, koji je ove sezone upravo sa 8. Simfonijom započeo Mahlerovski ciklus. Na prigovore kako je Mahlerova muzika previše kičava Blunier odlučno uzvraća kako u njegovoj domovini Švicarskoj taj izraz apsolutno nema negativnu konotaciju. „Uostalom, arhaični i mračni elementi koje možemo prepoznati u Mahlerovim kompozicijama jednostavno se uklapaju u naše doba i mislim da slušatelj kroz to može nešto kompenzirati.“

Ponovno otkriće zahvaljujući filmu

Gustav Mahler spada u red umjetnika koji su za vrijeme svog životnog vijeka bili neshvaćeni. Slušaoci su imali problem da razumiju poruku njegovih djela, te tako nije uživao veliki ugled kao kompozitor. U doba Trećeg Rajha njegova muzika čak je proglašena degeneriranom, dok je u poslijeratnom periodu prosto smatrana suviše pompoznom i preopterećenom. Tek 1971. započela je njegova renesansa i to zahvaljujući popularnom filmu „Smrt u Veneciji“. Režiser filma Luchino Visconti odlučio se u filmu iskoristiti neke elemente Mahlerove Simfonije broj 5, što se pokazalo kao puni pogodak, jer je time izazvao pravi bum i nenadani preporod ovog skoro zaboravljenog kompozitora. U posljednjih 30 godina su djela iz Mahlerovog opusa tako našla svoje mjesto u gotovo svim većim koncertnim dvoranama te postali neizostavni za njemačke ljubitelje i izvođače klasične muzike. A sve su prilike da će do daljnjega tako i ostati, jer nakon proslave njegovog 150. rođendana već naredne godine slijedi obilježavanje 100 godina od smrti Gustava Mahlera.

„Krajnje radikalna muzika“

Imajući u vidu izuzetno kompleksne strukture Mahlerovih simfonija, kao i često bizaran zvučni jezik, iznenađujuća je njegova velika popularnost kod publike. Ili možda ipak nije? Stefan Blunier upravo ove ekstreme smatra najfascinantnijim u Mahlerovoj muzici: „On zahtijeva ono posljednje od lakoće i težine, kako fortissima tako i piana. Uspijeva provesti ono što je zamislio, no istovremeno ostavlja dovoljno prostora slušateljima da prosto uživaju u zvucima“, nastavlja dirigent, „ali reproduciranje takve muzike na adekvatan način zaista je naporan posao i vrlo radikalno.“ Interesantnije je pak, objašnjava dalje Bunier, da Mahler i njegova djela uživaju znatno veći ugled u Njemačkoj ili Nizozemskoj nego na primjer u Francuskoj, Švicarskoj i Sjedinjenim Američkim Državama.

Što se tiče muzičke industrije, Mahlerova novostečena popularnost oslikava se i kroz brojne i raznovrsne snimke njegovih djela koja se trenutno nalaze u prodaji. No za Bluniera Mahlerova muzika ipak predstavlja poseban doživljaj kada se izvodi uživo: „To je naprosto druga dimenzija. Ko god je bar jednom imao priliku čuti uživo kraj Osme, svjestan je da to ni najbolji stereo-uređaji ovoga svijeta ne mogu postići.“

Autori: Klaus Gehrke / Azra Avdagić

Odgovorna urednica: Marina Martinović