Državni aparat protiv opozicije

Unatoč tome što su trebali predstavljati podršku šahu u njegovim nastojanjima da od Irana napravi regionalnu supersilu, regularne iranske snage sigurnosti su se u vrijeme Iranske revolucije 1979. godine nalazile u beznadežnom stanju. Generalštab je u mnogome prestao funkcionirati, dio vojske je učestvovao u provođenju represivnih mjera protiv stanovništva, dok se drugi dio relativno brzo priključio šahovim protivnicima.

Nakon što je protjeran šah došlo je do čistki u vojsci: ako nisu uspjeli pobjeći, visokopozicionirani oficiri bili su pogubljeni, a nova gospoda je diskutirala o tome da li bi snage sigurnosti trebalo u potpunosti zamijeniti. Na koncu je bila raspuštena samo Kraljevska garda, a vođa revolucije Homeini je branio kontinuitet sigurnosnih snaga: "Vojna služba je sveta dužnost koja se smatra nagradom pred Svemogućim", rekao je Homeini.

U revolucionarnoj gardi paravojne formacije

No, Islamska republika se ne oslanja samo na regularne snage sigurnosti za koje se procjenjuje da broje više od 400 000 ljudi. Dani revolucije prije 30 godina su vlastrodršcima pokazali da je vojska u konačnici određeni faktor nesigurnosti. Zbog toga su različite paravojne formacije iz vremena revolucije okupljene u jednu cjelinu od koje je formirana revolucionarna garda – tzv. Pasdaran.

Ustav predviđa da regularne snage sigurnosti štite zemlju od opasnosti iz vana, dok je Revolucionarna garda zadužena za odbranu tekovina Revolucije. To „tijelo vjernika" sa oko 125 000 ljudi preuzima međutim više zadataka nego što to ustav predviđa:

Revolucionarna garda je u prošlosti pokušavala ne samo štititi revoluciju, već je i proširiti preko granica Irana - primjerice u Liban gdje je učestvovala u osnivanju i izobrazbi islamističkog Hezbolaha. Revolucionarna garda je kao i regularne Snage sigurnosti pod komandom Generalštaba, ali ona ipak ima i dodatna prava. Tako je ona odgovorna za iransko raketno naoružanje i navodno za dio iranskog atomskog programa. Upravo zbog toga je Vašington 2007. godine Revolucionarnu gradu stavio na zvaničnu listu terorističkih organizacija što je bilo prvi put da se dio jedne zvanične državne vojske stavi na crnu listu.

Vjerski motivirana omladina rastjeruje demonstrante

Predsjednik Mahmud Ahmadinedžad svojevremeno je bio komandanat jedne jedinice Revolucionarne garde, a on je Gardi pomogao da dobije još više utjecaja tako što je više od polovice ministarskih mjesta u starom mandatu dodijelio pripadnicima Revolucionarne garde.

Prilikom rješavanja problema u zemlji Garda je posegnula za angažmanom organizacije koja je osnovana prvih dana Revolucije. Riječ je o tzv. organizaciji Bassij, koja širom zemlje okuplja oko milion mladih ljudi, koji su religiozno motivirani i koji su kao snage reda angažirani u rastjerivanju demonstranata. Dobrovoljci okupljeni u organizaciji Bassij su odgovorni vrhovnom vođi ajatolahu Ali Hameneiju koji je mnogo više od religioznog vođe, on je zapravo, kao vrhovni zapovjednik, i najvažniji sigurnosni organ u državi.

Autor: Peter Philipp/Zorica Ilić

Odg. urednik: Jasmina Rose