HRW: Pozitivne, ali i negativne promjene na Balkanu

Međunarodna organizacija za zaštitu ljudskih prava Human Rights Watch (HRW) predstavila je u Briselu novi godišnji izvještaj o stanju ljudskih prava u svijetu. Iako zemlje Zapadnog Balkana imaju svaka svoje probleme u oblasti zaštite ljudskih prava, uslovljene specifičnom institucionalnom i političkom situacijom, u regionu se mogu prepozanti i zajedničke „kritične tačke“. U organizaciji Human Rights Watch problematične tačke u oblasti ljudskih prava na Balkanu dijele u dvije grupe - probleme zasnovane na ratnoj zaostavštini i nove probleme regiona.

Posljednji izvještaj HRW-a ukazuje na velike teškoće sa kojima se suseću oni građani balkanskih zemlja koji su, na osnovu ugovora o readmisiji, prislino vraćeni iz EU u zemlje svog porijekla. Pored tog, gotovo „humanitarnog“ problema, analitičarka HRW-a, Vanda Troščinska van Genderen, ukazuje i na postojanje trenda ugrožavanja i zastrašivanja nezavisnog i istraživačkog novinarstva na Balkanu:

„Napadi u mnogim zemljama Zapadnog Balkana, usmjereni protiv nezavisnog novinarstva, nisu uvijek adekvatno osuđeni od strane vlasti, nisu temeljno istraženi niti procesuirani. Često niko nije izveden pred lice pravde zbog verbalnih ili fizičkih napada na ove ljude.“

Ratno naslijeđe i ljudska prava na Zapadnom Balkanu

U oblasti poštovanja ljudskih prava na Zapadnom Balkanu, veliki problemi, prema riječima Troščinske, i dalje su povezani sa ratnim naslijeđem regiona. Iako je nacionalni parlament Srbije usvojio rezoluciju o Srebrenici, napori Beograda u cilju riješavanja pitanja ratnih zločina ipak ostaju obilježeni neuspjehom pronalska i hapšenja Ratka Mladića, kaže Troščinska za Dojče vele:

„U Srbiji je hapšenje Ratka Mladića pitanje koje još čeka da se riješi. Srbija jeste napravila progres na polju riješavanja ratnih zločina, ali Mladića još nema, a ima dovoljno dokaza koji govore o tome da se više može uraditi.“

Troščinska dodaje da je u Srbiji primjetan i nastavak zastrašivanja u oblasti nezavisnog i istraživačkog novinarstva, kao i diskriminacija romske manjine.

Sa druge strane, u Human Rights Watchu smatraju da politička klima u BiH negativno utiče na stanje ljudskih prava u toj zemlji:

„U BiH je situacija u oblasti ljudskih prava u velikoj mjeri uslovljena opštom nestabilnom klimom u zemlji. Svi manje-više priznaju da politički i institucionalno stvari ne funkcionišu dobro u BiH i da nešto mora biti urađeno. Za takvu krizu takođe je odgovorna i međunarodna zajednica.“

Politička kriza u BiH nastavila je da otežava neophodne reforme u zemlji, uključujući i ustavne promjene inicirane presudom Evropskog suda za ljudska prava. Human Rights Watch pohvalo je efikasnost pravosuđa BiH zaduženog za procesuiranje ratnih zločina. Istovremeno naglašeno je da zastrašivanja novinara, spor povratak izbjeglica i privremeno raseljenih, kao i arbitražno zadržavanje osoba osumnjičenih za ugrožavanje nacionalne bezbjednosti i dalje predstavljaju mrlju na zaštiti ljudskih prava u BiH.

Pozitivan, ali i negativan uticaj EU

Povodom svog izvještaja za 2010. godinu u Human Rights Watchu naglašavaju da je EU u polju promocije i zaštite ljudskih prava na Balkanu imala pozitivan, ali i u nekim slučajevima negativan uticaj. Imajući u vidu da je pitanje zaštite ljudskih prava jedan od prioriteta u procesu evroinetgracija, Vanda Troščinska za Dojče vele kaže da se u godini za nama EU fokusirala na borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije u regionu, kao i da je tu postignut značajan napredak. Kada je riječ o riješavanju pitanja ratnih zločina na prostoru Zapadnog Balkana, prema mišljenju Human Rights Watcha, EU je svojim mehanizmom uslovljavanja mogla više da postigne. Kada se radi o procesu readmisije, u Human Rights Watchu smatraju da je tu počinjeno niz loših postupaka od strane zemalja EU:

„Nije fer da zemlje članice vraćaju veliki broj ljudi na Balkan koji se onda suočavaju sa egzistencijalnim i integracionim problemima“, zaključuje Troščinska.

Autorica: Marina Maksimović

Odg. ured.: Senad Tanović