Kineska „niska bisera“ na Balkanu

„Kina prodire na Balkan – gdje strateški investira u luke, puteve i šinske veze. Da li će ekonomska zavisnost od Pekinga da se pretvori i u političku?" – pitanje je kojim novinar Frankfurter algemajne cajtunga Mihael Martens počinje svoj tekst „Kao niska bisera". Tu on objašnjava kako je 1. oktobra 2009. godine, tri dana pred poraz bivšeg grčkog premijera Kostasa Karamanlisa na izborima, stupio na snagu jedan važan ugovor: kineski lučki gigant Kosko pacifik je dobio koncesije na upravljanje pirejskom lukom i to na 35 godina. „Tada je rečeno da je najvažnija grčka luka trebalo da postane jedan od glavnih punktova za istovar i dalju distribuciju kineske uvozne robe u Evropu. Osam godina kasnije, može se reći: ta kineska investicija spada u mali broj uspješnih priča koje su se u grčkoj privredi odigrale poslednjih godina. Od 2009. naovamo nije bilo luke koja je brže ekspandirala od Pireja".

Pirej je tada, prije osam godina, bio jedna od dvadeset najvećih luka u Evropi, a sada je jedna od deset najvećih, dok će sljedeće godine vjerovatno biti jedna od 30 najvećih na svijetu, a za nekoliko godina bi mogao da bude i jedna od najvećih pet u Evropi.

„A Kinezi i dalje investiraju. U avgustu 2016. je Kosko Helas, grčka firma iz sastava multikoncerna čije je sjedište u Hong Kongu, za 280 miliona evra kupila većinski udio u bivšoj državnoj luci Pireus port otoriti i obavezala se da će narednih godina investirati još 300 miliona evra. Kosko Helas je najavio da se interesuje i za druge grčke luke, prije svega za Aleksandrupoli na sjeveroistoku Grčke, na granici sa Turskom. Uz to su Kinezi investirali i u nov terminal za putničku plovidbu da bi od Pireja napravili čvorište turizma između Kine i Jugoistočne Evrope. Uskoro bi trebalo i da direktni letovi između Pekinga i Atine dovedu prve kineske turiste kojima će Pirej biti polazna tačka za krstarenja Sredozemnim morem. Na međunarodnom sajmu u Solunu, najvećem u Grčkoj, Kina je ove godine počasni gost."

Jedan njemački stručnjak za ekonomiju koji živi u Atini je, po nalogu Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD), sastavio studiju o kineskom privrednom prodoru u Jugoistočnu Evropu. Mihael Martens navodi njegove riječi da „postaje sve jasnije da je ulazak u pirejsku luku značio da je tamo bačeno sidro i da je to za sobom povuklo dopunske investicije u čitavoj Evropi."

„I zaista, ređaju se na Balkanu, od juga ka sjeveru, strateške kineske investicije u infrastrukturu – kao niska bisera. Grčka je pri tome samo kapija mosta (…) a i kineski premijer Li Kećijang je tu zemlju prilikom posjete Atini 2014. Nazvao 'Kapijom Evrope'. Investicije njegove zemlje pokazuju da se tu ne radi samo o floskulama izrečenim iz učtivosti. Ali, tu se ne radi samo o Grčkoj. Balkanski put svile je ime koridora od kineskih investicija koji počinje u Atini i vodi ka sjeveru u pravcu Srednje Evrope. Centralnu ulogu u tome ima Kosko koji je, osim u Pireju, investirao i u lučku infrastrukturu u Albaniji i Crnoj Gori".

„Na Balkanu je, pored Grčke, Srbija druga po značaju zemlja za kineske investicije. Kineski predsjednik Si Đinping je prilikom trodnevne posjete Beogradu u junu prošle godine naglasio značaj te zemlje za Kinu, a i u tom slučaju su ljubaznim riječima uslijedila i djela. Ove godine su ukinute vize za putovanja između Srbije i Kine. Kineske firma sada pokazuju veliko interesovanje za gradnju ili modernizaciju željezničkih mreža u Srbiji i regionu. Oni koji su se jednom vozili vozom iz Beograda u Solun, dobro znaju da ima mnogo toga da se popravi u šinskoj infrastrukturi na Balkanu, jer dobri dijelovi pruge se prelaze brzinom malo većom od puževe".

„Pruge su često u vrlo lošem stanju. O tome svjedoči i (…) (sljedeća) priča: Kada su prije nekoliko nedelja na jugu Srbije učestale pljačke vozova u koje su bande lako uskakale zbog sporog kretanja kompozicija, bilo je dovoljno malo Koskovo upozorenje da bi transport iz Pireja ubuduće mogao da se odvija i preko Bugarske i Rumunije – i u Beogradu je odjeknuo alarm: posao sa tranzitom je po svaku cijenu trebalo da ostane u Srbiji. Predsjednik Aleksandar Vučić je lično intervenisao i naredio srpskoj policiji da smrsi konce bandama – i to je uspjelo za najkraće vrijeme".

Autor članka navodi da se u studiji EBRD govori o opasnosti da se ekonomska zavisnost od Kine pretvori i u političku. No, „trgovinske statistike potvrđuju da su za sve zemlje Jugoistočne Evrope EU i njeni neposredni susjedi daleko najvažniji trgovinski partneri. „Kina je za te države dopuna trgovine sa EU, ali ne i zamjena za nju. No, ona je važan izvor finansija za modernizaciju infrastrukture u regionu. Sa kineskim kreditima, kineske firme grade auto-puteve, mostove i tunele, proširuju luke i modernizuju elektrane". Sve to koristi Kini za transport njenih dobara i usluga – „Kina je otkrila Balkan kao što su to učinile i stotine hiljada migranata 2015. godine – kao najkraću vezu između Azije i bogatog evropskog Sjeverozapada", piše, između ostalog, Mihael Martens za „Frankfurter algemajne cajtung".

Priredio Saša Bojić