Maršalov plan za Balkan

To je samo jedna od poruka vrlo uspjele panevropske konferencije o temi „Proširenje i konsolidacija Evropske unije“ koja je u organizaciji njemačke nevladine organizacije Hanns Seidel Stiftung i Centra za evropske studije održana u utorak popodne u Briselu.

Formula uspjeha

U traganju za formulom uspjeha evropske politike na zapadnom Balkanu, slovenački državni sekretar, ambasador Matjaž Šinkovec, u ulozi jednog od uvodničara, cinično je poput Torvalda (Thorvald) Stoltenberga, bivšeg norveškog političara i specijalnog predstavnika UN-a za bivšu Jugoslaviju, sugerirao upotrebu i GPS-navigacije „da bi se pronašli mogući putevi i izabrao najbolji pravac.

“Najveće proširenje EU u njenoj istoriji (kada je 1. januara 2004. istovremeno primljeno čak deset zemalja centralne i jugoistočne Evrope i baltičkog područja) „momentalno se reflektovalo na sposobnost EU za prijem novih članica. To je zahtijevalo temeljitu unutrašnju konsolidaciju Unije ne samo u institucionalnom i organizacionom smislu, već i u pogledu njenog jedinstva i vizije o novim proširenjima.“

Pogrešan potez maršala Tita

Jedan od izlaza iz sadašnjeg bespuća, samtra ambasador Šinkovec, je i nepopustljivo držanje evropskog „kriterijuma uslovnosti“ prema zemljama zapadnog Balkana, te neodustajanje od pet „kopenhagenških kriterija“ o prijemu u Uniju, koji ne bi smjeli biti labaviji nego do sada. To međutim ne znači, smatra on, da se balkanskim zemljama umanjuju šanse evropske budućnosti. Naprotiv! Treba mijenjati samo strategiju i taktiku.

„Postoje brojni načini za unapređenje odnosa sa Zapadnim Balkanom. Riječ je o regiji koja još uvijek treba velika ulaganja. „Ako doista želimo brinuti o budućnosti ovog područja i našoj budućnosti, trebalo bi hitno razmotriti inovativnije mehanizme podrške, uključujući i novi Maršalov plan za ovaj region. To je priča koja je ponovo aktuelna, nakon što je maršal Tito odbio prihvatiti ovu vrstu pomoći poslije 2. svjetskog rata. Mislim da je to bila pogreška i nemojmo je i mi ponoviti“, rekao je slovenački ambasador.

Hrvatski savjet: ne posustajati

Učestvujući u radu konferencije, hrvatski šef diplomatije i evropskih integracija Gordan Jandroković je, poučen iskustvima Hrvatske (koja je do prije mjesec dana u Briselu bila gotovo otpisana zemlja zbog primjene ZERP-a i na članice EU, a sada je opet među najvećim favoritima za 28. članicu Unije) susjednim državama je poručio: „Ne posustajati!

EU je najbolji primjer globalne pravde i stabilnosti - u političkom, ekonomskom, socijalnom, komercijalnom i tehnološkom smislu. U svim ovim oblastima EU je ostvarila veće pozitivne efekte nego što bi to bile u stanju učiniti njene članice pojedinačno“, rekao je hrvatski ministar. Dalje širenje EU Jandroković smatra ključnim faktorom ujedinjenja evropskog kontinenta – prije svega jačanjem trgovinskih odnosa i ekonomskog rasta, širenjem demokratije, ljudskih prava i dugoročnom stabilnošću širom Evrope.

Šta ko dobija?

A šta ulaskom u EU dobijaju nove članice? Ovo je bilo jedno od pitanja. „Dobijaju reformiranu privredu i nova tržišta; domaće zakonodavstvo budućih članica utemljeno na zajedničkim evropskim vrijednostima i principima; dobijaju sigurnost, slobodu, demokratrju, poštovanje temeljnih ljudska prava i vladavinu zakona...“, odgovorio je evropski komesar za proširenje Oli Ren (Olli Rehn), koji je takođe učestvovao u radu Konferencije.

Jedan od zaključaka ovog eminentnog skupa, u čijem su radu učestvovali i predsjednik Centra za političke studije i nesuđeni reformator bh. policije Vilfrid (Wilfried) Martens i uticajni francuski parlamentarac Alan Lamasur (Alain Lamassoure) jeste da „svaka članica EU na Balkanu ima svoje geopolitičke i ekonomske interese“, da je više nego jasno da „ne postoji jedinstveni pogled na ovo pitanje“, te da EU takvu 'strategiju' mora promijeniti što prije ako joj je stabilnost Evrope primaran cilj. „Kako Evropsku uniju osposobiti za prijem novih članica? To je biti ili ne biti za EU“, zaključio je vrlo kritični Lamasur.

BiH „u košu“ sa Turskom

Još gore šarenilo geopolitičkih interesa evropskih zemalja, učesnici konferencije o proširenju i konsolidaciji EU uočavaju u odnosu zvaničnog Brisela prema Turskoj koju će, sudeći i po ovoj raspravi, zapadnoevropske zemlje još zadugo doživljavati više baukom nego partnerom. Od svih govornika o ovoj temi, samo je hrvatski ministar Jandroković bio mišljenja da prijem Turske u EU nema alternativu.

Ostali govornici, potaknuti uvodnim stavovima parlamentarca Lamasura, ostali su čvrsto pri stavu da EU mora imati alternativno rješenje „za zemlje s posebnim specifičnostima“, među kojima je, osim Turske, spomenuta i Bosna i Hercegovina. „U ovu zemlju je Evropska unija, s razlogom, uložila mnogo novaca.

Ali mi ni danas ne znamo koliko građana BiH želi jedinstvenu državu, koliko ih želi podjelu na dvije ili tri države, ili ih većina ne želi ovakvu državu kakva je sada. Uprkos tome, mi i dalje moramo pomagati, ali to ne znači da moramo i raditi nečiji posao“, rekao je Lamasur, te kao dobar primjer „samoraščišćavanja“ naveo bivšu Čehoslovačku, čije su obje novostvorene države danas uspješne članice Unije. A kao loš primjer naveo je Kipar čiji je jedan dio, pogrešnom politikom Brisela, primljen u Uniju, a drugi nije i niko ne zna kada bi mogao biti.

„Privilegovano partnerstvo“

Parlamentarci Lamasur i Martens, te ambasador Šinkovec su mišljenja da francuska ideja od prije godinu dana o „privilegovanom partnerstvu“ i nedavno lansirani francusko-njemački prijedlog o Mediteranskoj uniji zaslužuju ozbiljniju pažnju, ne samo zbog Turske, već i zbog drugih zemalja koje zbog svojih unutrašnjih razloga neće biti u stanju zadovoljiti sve strožije kriterije Evropske unije o pristupanju.

Bila dobra ili loša, konstruktivna ili destruktivna, optimistična ili depresivna – vrlo živa dvosatna debata o proširenju i konsolidaciji Evropske unije, ipak, nikoga ne obavezuje.