Namoćniji čovjek Evrope

Najviši Evropski sud podržao je najmoćnijeg čovjeka u Evropi. Predsjednik Evropske centralne banke Mario Dragi smije da primjenjuje skoro sve instrumente monetarne politike, samo ako to dobro obrazloži.

Takva presuda bila je očekivana, jer bi sve drugo Evropu bacilo u duboku krizu evra i finansijske politike. Da je sud prihvatio prijedloge, uglavnom Nijemaca, i Evropskoj centralnoj banci zabranio kupovinu državnih obveznica zemalja u krizi, uništio bi kredibilitet te banke. Finansijska tržišta mogla bi da počnu sa spekulacijama protiv evrozone, a posljedice bi mogle da budu neodržive kamate za slabije članice evrozone.

Dragijeva najava da će, ako je potrebno, na sekundarnom tržištu otkupiti državne obveznice u neograničenem iznosu, imala je željeni efekat prije tri godine. Sudije su retrospektivno sankcionisale taj posljednji as u rukavu Evropske centralne banke. Uslovi koji su za takav potez postavljeni su labavi. Investitori ne bi trebalo da budu u stanju da spekulišu da će im Centralna banka otkupiti trule obveznice. Takozvani program OMT (Outright Monetary Transaction) predviđa određena pravila koja se tiču vremena i kvaliteta. Međutim, ta pravila kreira sam Mario Dragi. Evropski sud upozorava: Dragi mora i da ih se pridržava.

Presuda ne podržava samo teorijski kupovinu trulih državnih obveznica, već ponovo potvrđuje potpunu nezavisnost Evropske centralne banke koja nije odgovorna ni jednoj drugoj instituciji. Vladama država u krizi presuda pruža izvjesnost da Evropska centralna banka na kraju može da naredi štampanje novca i tako ih spase. Mario Dragi i Upravni savjet odlučuju o tome ko će dalje da pliva, a ko će da potone. Dragi je doduše uvijek govorio da je motivisan samo monetarnom politikom, da želi stabilan evro i kontrolisanu inflaciju, ali Evropska centralna banka odavno vodi fiskalnu i ekonomsku politiku, mada to nije u njenom domenu. Tolika koncentracija moći izaziva neprijatan osjećaj u predjelu stomaka. Može li to biti dobro na duže staze?

Dalji pad značaja njemačke Bundesbanke

Šef Njemačke centralne banke, Bundesbanke, Jens Vajdman, kaže da je Evropska centralna banka zapravo bila primorana na to, jer političari u Evropi ne rade ono što treba da rade. Vajdman, i nad tim bi se trebalo zamisliti, uvijek je bio protiv toga da centralne banke kupuju državne obveznice zemalja u krizi, čak i ako se to radi posredno, preko sekundarnih tržišta. Presudom je položaj i uticaj nekada moćne Bundesbanke još više oslabljen.

Protivnici skoro svemoćne Evropske centralne banke sada mogu da se nadaju samo još pomoći njemačkog Saveznog ustavnog suda. On će, najvjerovatnije u suštini slijediti zahtjeve suda u Luksemburgu, a ako zabrani Bundesbanki da učestvuje u otkupu državnih obveznica, to bi bio sukob bez presedana u okviru monteranog sistema evrozone. To niko ne želi da rizikuje.

Ko odlučuje o budućnosti Grčke?

A Grčka? U trenutnoj krizi, presuda ima samo indirektne efekte. Evropska centralna banka nije isključila mogućnost otkupa grčkih državnih obveznica. Tu bi se stvarno radilo o zabranjenom direktnom finansiranju države, a ne o odbrani od spekulacija protiv zemalja evro-zone, kao u ljeto 2012. Grčka ionako zavisi od svemoćne Evropske centralne banke. Bez stalnih, hitnih kredita (ELA) grčkim bankama, koje mora da odobri Evropska centralna banka, ta zemlja odavno bi propala. Koliko će to da traje, u potpunosti zavisi od Marija Dragija, najmoćnijeg čovjeka u Evropi – sada i sa pečatom i potvrdom najvišeg suda!

Već je najavljena i tužba protiv nedavnog poteza Dragija, kupovine državnih obveznica svih dobrostojećih zemalja evrozone za 60 milijardi evra mjesečno, takozvanog kvantitativnog popuštanja. Male su šanse za uspjeh pred Evropskim sudom, jer smanjivanje moći Evropske centralne banke, poljuljalo bi čitav sistem evrozone. Ta finansijska institucija će u narednim godinama biti još moćnija, jer će biti odgovorna za nadzor banaka i njihove eventualne likvidacije.