Nastava istorije dijeli đake na Kosovu

Jelena Petrović, profesorka istorije u gimnaziji „Miladin Mitić“ u Lapljem selu nadomak Prištine, kaže da se na osnovu plana i programa Republike Srbije, kojeg oni sprovode, raspad Jugoslavije posmatra u sklopu evropskih događaja, raspada Istočnog bloka, SSSR-a i Čehoslovačke, a ujedinjenja Njemačke.

„Interes velikih sila bio je da se raspadne Jugoslavija, prije svega to je bio interes Njemačke. Kad god se Njemačka ujedinjuje, ona vodi tu ekspanzionističku politiku, znači da se širi. Na žalost, taj put na Istok uvijek ide preko ovih naših teritorija. Aktuelna situacija je bila da li će Srbija prihvatiti te vojne baze i kontrole svijeta koje ima Zapad,… Srbija to nije htjela da prihvati, Albanci su prihvatili i odmah dobili tu međunarodnu podršku“, navodi ta profesorka istorije.

Akcenat na miru i dobrim međunacionalnim odnosima

Na drugoj strani, učenici koji nastavu pohađaju po kosovskom planu i programu, ovaj period uče iz poglavlja o albanskom narodu.

„Pad Jugoslavije se vezuje i za demonstracije iz 1981. godine. One su ubrzale raspad jedne diktatorske države i totalitarnog sistema. Srpska politika je bila organizator tog totalitarizma, ovog rata, ovog masakra i vjerovatno akcenat je malo više stavljen na to, jer je to još uvijek svježe i đaci su doživjeli direktno, ili preko njihovih porodica – bol ovog rata. Oslobodilačka vojska Kosova (OVK) se izučava samo u jednom poglavlju. Profesori su, međutim, veoma oprezni, i stavljaju akcenat na mir i dobre međunacionalne odnose“, kaže Bećir Letaj, profesor istorije i zamjenik direktora gimnazije „Đon Buzuku“ u Prizrenu.

Petrovićeva podsjeća, a tako piše u udžbeniku istorije, da je pitanje Kosova, ali i Velike Albanije, pokrenuto 1878, kada je održana Prizrenska liga. Ono što se desilo 1990-ih je samo „kulminacija tih događaja“. U nastavi istorije, kosovski rat je prikazan „samo informativno“, a OVK kao „teroristička organizacija“.

„Albance spominjemo u okviru Bujanske konferencije, Prve i Druge Prizrenske lige. Poslijeratni period oko iseljavanja stanovništva, demonstracija… Pominjemo ih u okviru Ustava iz 1974, kada je Kosovo dobilo ingerencije republike. Spominjemo ih u okviru Prvog Balkanskog rata te kako je nastala država Albanija. Oni, naime, uopšte nisu učestvovali u ratu nego je to bio interes velikih sila. Da Srbija ne bi dobila izlaz na more – stvorena je Albanija“, tvrdi Petrovićeva.

Svako za sebe ima svoju istinu

I profesor Letaj kaže da se istoriji Srba posvećuje mala pažnja. Nemanjići se, primjera radi, ne izučavaju posebno kao prije kosovskog rata:

„Kada se obrađuje srednjevekovna istorija države Arberije, ili uspon i pad vizantijske carevine, u okviru tog poglavlja, po vizantijskim dokumentima, Kosovo je spominjano kao sjeverna Albanija. Kaže se da je 1190. država Raška iskoristila smrt jednog vladara u Konstantinopolju i po prvi put na području Kosova okupirala Prištinu, Prizren, i stigla do Leže u Albaniji. Kaže se još da su sve zemlje naseljene albanskim stanovništvom, te Grčka i Bugarska, bile pod vladavinom Cara Dušana 1331. godine. Napominje se da je od 1345. do 1348. Prizren bio glavni centar države cara Dušana i poslije nekog vremena glavni grad je prešao u Skoplje.“

I učenici su, zavisno od nacionalne pripadnosti, takođe podijeljeni. Iako se u udžbenicima „informativno“ govori o izbijanju sukoba na Kosovu 1999, svako za sebe ima svoju istinu. Oni takođe različito gledaju na status Kosova. Anđela Lekić, maturantkinja gimnazije u Lapljem selu, nema dilemu: „Kosovo je dio Srbije i uvijek će to biti. To što se sada ovi novopečeni političari kobajagi trude da Kosovo bude samostalna država, to, ja mislim, nikada neće biti zato što mi živimo ovdje i nećemo da odemo odavde.“

Sa albanskog gledišta ni Ron Kastrati, maturant prizrenske gimnazije, nema dilemu po tom pitanju: „Kosovo je dobilo svoj status. Zna se, ono je nezavisno i suvereno. Nisu i neće uspjeti nikakvi pokušaji Srbije da anulira sve ono što je ovdje postignuto. Vjerujem da ćemo imati veći napredak i uspjehe koji će biti naš putokaz.“

Sličnog je stava i Denat Volkan, njegova sugrađanka i vršnjakinja, koja nastavu pohađa na turskom jeziku: „Kosovo je samostalna država i tako će biti. Priznalo nas je stotinjak najrazvijenijih i najuticajnijih država svijeta.“

Autor: Refki Alija

Odgovorna urednica: Marina Martinović