Neodlučni odlučuju o sudbini Škotske

Prije sedam vijekova Škoti su izvojevali ključnu pobjedu u prvom ratu za nezavisnost protiv Engleza. Poraz vojno nadmoćnih osvajača kod Benokberna 24. juna 1314, predstavlja prekretnicu u škotskoj istoriji. Taj događaj se inače pominje i u filmu Mela Gibsona „Hrabro srce“. Danas su borci za nezavisnost opet „na bojnom polju“, ali umjesto oružja, o sudbini Škotske odlučiće referendum koji je zakazan za 18. septembar. Ideja izlaska iz Ujedinjenog kraljevstva ima oduševljene pristalice, ali veliki dio Škota smatra da bi raskid sa Londonom naškodio nacionalnim interesima.

Dvojica starih prijatelja, Kejlam Meklohlan i Pol Sloun, žučno brane svoje suprotstavljene stavove o nezavisnosti Škotske. Oni već dugi niz godina zajednički vode jedan lanac restorana u Škotskoj, ali ni prijateljstvo ni zajednički interesi nisu uspjeli da pomire njihove političke stavove. Dok Meklohan željno očekuje referendum u septembru i nada se samostalnosti, Sloun smatra da bi nezavisnost Škotske imala katastrofalne posljedice.

U jednom od njihovih restorana na dokovima Obana, simpatičnog škotskog grada na zapadnoj obali Velike Britanije, Meklohlan iznosi svoje argumente: nezavisna Škotska, kaže on, stekla bi novo samopouzdanje. Pošto bi u novouspostavljenoj državi živjelo samo oko pet miliona ljudi, vlasti bi brže reagovale u teškim situacijama.

„Pogledaj samo Island tokom finansijske krize“ kaže on Slounu, dok sjede među gostima restorana „Vaterfront“, mahom starijim ljudima koji naručuju jela od pastrmke i skuše. „Odmah su strpali bankare u zatvor i brzo izašli iz recesije.“

Vlada kao Robin Hud?

Meklohlan dodaje da bi nezavisnost pružila Škotima priliku i da samostalno odluče o ostanku u Evropskoj uniji. On nije oduševljen tom organizacijom i volio bi da o tome odlučuju samo njegovi zemljaci. Budući da populacija Škotske predstavlja samo osam odsto stanovništva Ujedinjenog kraljevstva, oni nemaju dovoljan uticaj, smatra Meklohlan.

Njegov prijatelj Sloun ostaje skeptičan: „Sa Ujedinjenim kraljevstvom smo imali 300 uspješnih godina. Zašto bi to razmontirali?“

Slouna naročito brinu finansijske posljedice nezavisnosti. Ubijeđen je da samostalna Škotska nema dovoljno prihoda da održava svoju sopstvenu infrastrukturu.

Kao poslovan čovjek, on strahuje i od toga da bi na vlast mogli da dođu laburisti, pošto škotski glasači obično glasaju za stranke lijevog centra. „Oni bi oporezivali bogataše i davali taj novac siromašnima“, kaže Sloun i dodaje da je srećan što konzervativna vlada u Londonu kontroliše sredstva koja država daje za socijalnu pomoć.

Zarazno oduševljenje boraca za nezavisnost

Istovremeno, Meklohlan, smatra da je oporezivanje bogatih i raspodjela bogatstva pravi potez, a taj stav dijeli i većina u taboru za nezavisnost.

Sa tim se slažu i članovi Galskog hora u Obanu. Neposredno prije redovne probe, veći dio hora vježba pjesmu uz čuveni borbeni marš „Kaber Fej“ ili „Jelenski rogovi.“ Ta pjesma veliča ratnike iz klana Mekenzi, na čijem grbu je jelenska glava sa rogovima.

Kada ih pitamo šta će nezavisnost donijeti, pjevači hora odgovaraju sa puno poleta: „Želimo ravnopravnije društvo“ – kažu oni – „bolji zdravstveni sistem“, „glas za mir u svijetu, a ne vezu sa Amerikancima koji su nas povukli u odvratne ratove u Iraku i Avganistanu.“ Doduše, jedan član Galskog hora protivi se mišljenju većine – Margaret koja je rođena u Švajcarskoj zabrinuta je zbog uticaja nezavisnosti na državnu kasu, isto kao i preduzimač Pol Sloun: „Novca će biti sve manje i manje“, kaže Margaret.

Primjetno je i to da pristalice nezavisnosti u Obanu zastupaju svoju ideju sa daleko više entuzijazma nego skeptici. Čak i Margaret priznaje da je raspoloženje njenih kolega iz hora zarazno.

Iako najnovija istraživanja javnog mnjenja pokazuju da protivnici nezavisnosti imaju blagu prednost, mnogi glasači u Obanu i širom Škotske su neodlučni. Kada konačno dođe trenutak za referendum, upravo neodlučeni građani mogli da budu presudni u izjašnjavanju o budućnosti zemlje i opstanku zajednice sa Londonom koja traje već 300 godina.