Odgovornost umjesto moći

Njemačka je zauzela svoje mjesto tamo gdje je oduvijek pripadala, naime u centru Evrope. Francuz Pol Klodel rekao je leta 1945: Vi Nijemci ne bi trebalo da težite porobljavanju Evrope. Vi – narod iz centra, narod sa najviše susjeda – treba da objasnite narodima oko vas da samo zajedno imaju budućnost. To je evropska Njemačka. Zapravo je Savezna Republika – dakle zapadni dio – prepoznala istorijsku odgovornost odmah nakon užasa Drugog svjetskog rata i nacističke vladavine, te delala u skladu sa tim. Ranom odlukom za zapadne integracije, Zapadna Njemačka definisala je zajednicu zapadnih demokratija kao mjesto kojem su težili svi Nijemci. Tako je podijeljena i poražena zemlja preuzela obavezu da otvori put razumijevanju Zapada i Istoka.

Njemačka istočna politika otvorila je šansu za novi početak Zapada i Istoka. To je mogao i morao da bude zadatak svih država sa obje strane. Forum je bio oličen u Konferenciji za evropsku bezbjednost i saradnju koja je na konferenciji u Helsinkiju 1975. predstavila politički master-plan za prostor od Vankuvera do Vladivostoka. Pomislite samo: od sjevernoameričkih demokratija, pa sve do Sovjetskog Saveza sa svojim azijskim delom! Rezultat je bilo prevazilaženje podjela, ne samo u Njemačkoj, nego i u Evropi. Ali da li je zaista bilo tako? To se s pravom može pitati kada se danas pogleda politički krajolik. Izgleda kao da neki uopšte ne žele prevazilaženje podjela, već samo pomjeranje linije razgraničavanja dalje na istok. To bi bio istorijski nesporazum! Uzgred, to bi bilo kršenje osnovne filozofije povelje iz Pariza od 21. novembra 1990: tada su se učesnice Konferencije za evropsku bezbjednost i saradnju izjasnile za novi prijedlog o saradnji u njihovom prostoru.

Njemačka je još kao podijeljena zemlja dala impuls za proces evropskog ujedinjenja. Jednako se tako ujedinjena Njemačka mora osjećati pozvanom da da nove impulse ujedinjenju Evrope. Najprije u dva pravca. Prvo, proces ujedinjenja mora biti nastavljen jasno i odlučno. Ne postavlja se pitanje da li treba imati manje ili više Evrope. Pitanje zapravo glasi: da li će se Evropa dalje graditi ili se vraćamo u stare rovove? To nas dovodi do druge stvari: podjela Evrope ne smije se dešavati kada je jasno da je jedinstvo donijelo toliko dobrog.

Koja je Njemačka uloga u tome? Ona ne bi trebalo da bude gonič, ali bi trebalo da bude motor, izvor ideja, da uvijek iznova podsjeća na Klodelovo upozorenje iz 1945. U nastajanju novog svjetskog poretka Evropa treba da bude laboratorija jedinstva koja će u svim njenim dijelovima biti percipirana kao pravedna. Ukratko, nova Njemačka u novoj Evropi ne treba da demonstrira moć, već da preuzme još više odgovornosti. Odgovornosti za svijet ravnopravnosti, a ne dominacije; za svet u kojem će svakome biti jasno da na duge staze nijednom narodu ne može biti dobro ako je drugima loše. To je rezultat globalne prožetosti koja narode svijeta povezuje u nešto više od zajednice naroda: to je zajednica sudbine, zajednica opstanka.

*Hans-Ditrih Genšer, 1927, je političar njemačkih liberala koji je od 1974. do 1992. bio ministar spoljnih poslova i vicekancelar Savezne Republike Njemačke i sarađivao u vladama tri kancelara: Branta, Šmita i Kola. Sredinom septembra objavio je knjigu „Moje viđenje stvari“ (Meine Sicht der Dinge).