Olimpijske igre kao šansa za bijeg

Preko 200 nacija okupilo se u Londonu na Ljetnim olimpijskim igrama. Slučajevi disidencije dešavaju se na Olimpijadi već sedamdeset godina. Prvi slučaj se dogodio na Olimpijskim igrama u Londonu 1948. godine, kada je predsjednica Internacionalne gimnastičke federacije (FIG) Marija Provaznikova odbila da se vrati u domovinu koja je u to vrijeme bila Čehoslovačka navodeći kao razlog 'nedostatak slobode' nakon uključenja zemlje u Varšavski savez odnosno u "sovjetski blok".

Čest razlog za bijeg jeste strah od ugnjetavanja u sopstvenoj domovini, što potvrđuje jedna studija koju su obavili profesori univerziteta u Viskonsinu i Misuriju 1992. godine. Iako je to češći slučaj kod ljudi koji se bave politikom, aktivista za ljudska prava  i naučnika nije rijetkost ni među sportistima da bježe glavom bez obzira. To je, na primjer, bio slučaj sa čitavim muškim fudbalskim timom Etiopije na turniru 1997. godine ili sa preko 600 Nijemaca iz Istočne Njemačke koji su pobjegli tokom Hladnog rata u Zapadnu Njemačku.

“Disidencije su rezultat postojanja totalitarističkih režima koji eksploatišu sportiste tako što kontrolišu njihove karijere uzimajući većinu novca koji sportisti dobijaju i njima ostavljajući samo mali dio onoga što zarade“, rekao je Omar Lopez Montenegro, direktor odjela za zaštitu ljudskih prava pri Kubansko-američkoj nacionalnoj fondaciji (CANF), neprofitnoj organizaciji, koja ima sjedište u Majamiju.

Provaznikova nije bila jedina olimpijska disidentica. 1956. godine polovina mađarske olimpijske delegacije koja je brojala 100 članova nije se vratila u zemlju, nakon što je Sovjetski savez ugušio revoluciju u Mađarskoj. Gnjev mađarskih sportista zbog onoga što su uradili sovjeti rezultirao je neslavnom vaterpolo utakmicom koja je ostala upamćena pod nazivom 'krv u vodi'. Razmjenjivani su teški udarci između igrača, od kojih su neki obilato krvarili. Utakmica je završena pobjedom Mađara nad Sovjetskim Savezom sa rezultatom 4:0.

Rijetke informacije

Informacije o slučajevima bijega sportista su u najboljem slučaju rijetke. Kada je kontaktiran Međunarodni olimpijski odbor (MOO) izdali su sljedeću izjavu: “U Olimpijskoj povelji nema regulative koja se tiče ovog pitanja. MOO nema evidenciju o slučajevima gdje su atletičari, članovi olimpijske delegacije ili drugi zvaničnici pobjegli tokom Olimpijskih igara.”

Tokom Olimpijade u Moskvi 1980.godine pet članova afganistanske delegacije nije se vratilo kući nakon invazije Sovjetske unije na njihovu zemlju. Pet disidenata je i tokom Olimpijskih igara u Montrealu 1976.godine – odbilo da se vrati u domovinu. Četvero je bilo iz Rumunije. 1972. godine  na Olimpijadi u Minhenu bilo je 117 sportista, koji su pobjegli.

Kuba ima vjerovatno najveći broj učesnika Olimpijade koji se nikada nisu vratili. Čak prije učešća na Olimpijadi 2008. godine, četiri kubanska boksera pobjegla su u različitim vremenskim periodima. Sedam članova mlade kubanske fudbalske reprezentacije  pobjeglo je iz hotela tokom Olimpijade. Džudo tim pretrpio je težak udarac kada je favoritkinja za zlatnu medalju Jurisel Labord napustila ekipu u Majamiju manje od tri mjeseca prije početka Olimpijskih igara u Pekingu. Ove godine je fudbaler Josmel de Armas prebjegao tokom kvalifikacija za Olimpijadu na turnira u Tenesiju, a još dvije fudbalerke nisu se vratile na Kubu  tokom takmičenja u Kanadi.

Prema riječima Lopeza Montenegra, Kuba često preduzima ekstremne mjere kako bi spriječila svoje sportiste da ne ‘pobjegnu' tokom Olimpijade. Kubanska delegacija često uključuje i ‘dodatno osoblje' koje je u stvari sačinjeno od  policijskih agenata, a kapiteni timova povezani su i u stalnom kontaktu sa državnom policijom.

“Za režim je jako važno da nema slučajeva bijega, ponekada čak i važnije od samog osvajanja medalje”, dodaje. Telefonski pozivi i elektronske poruke upućene kubanskom Olimpijskom komitetu ostale su bez odgovora.

Ono što ponekad još više iznenađuje su sportisti koji ne bježe. Na skoro svakoj Olimpijadi mnogi očekuju od sportista iz Sjeverne Koreje – koji imaju izuzetno rijedak luksuz da putuju  – da odbiju da se vrate u zemlju.  

I pored sistematskih kršenja ljudskih prava od strane režima ipak  ne postoji nijedan dokaz da su sportisti iz Sjeverne Koreje ikada pokušali da pobjegnu. Neki spekulišu da je to rezultat široke upotrebe propagande, strogog nadzora i prijetnji po živote članova porodica sportista. Zvaničnici iz Sjeverne Koreje odbili su da ovo komentarišu kada ih je kontaktirao Dojče vele.

Eritrejci na posebnoj prismotri

Posmatrači ove godine posebno posmatraju tim Eritreje. Desetine sportista iz ove malene afričke države pobjeglo je u toku poslijednje decenije kako bi se oteli režimu koji se smatra autoritarnim. 12 Eritrejaca se trenutno takmiči u Londonu i svi oni će se, kako insistiraju zvaničnici iz Eritreje, vratiti kućama.

Direktor ‘Hjuman rajts voč-a' (Human rights watch) Daniel Bekele nije toliko siguran. “Postoji obrazac za bijeg”, kaže Bekele. “Jer nevraćanje kućama slavnih sportista i sportisikinja samo simoblišu ozbiljnost problema.”

Autor: Benjamin Mack / Staša Nikodinović

Odgovorna urednica: Jasmina Rose