POLITIKA EVROPSKE USLOVLJENOSTI

Predsjednik Baroso je obećao početak pregovora o pridruživanju najkasnije do maja ove godine pod uslovom da se do tada ostvari «puna saradnja s Haškim tribunalom», što je moguće čitati jedino kao hapšenje i izručenje Karadžića i Mladića. Trenutno najveći autoritet u redovima najviše evropske administracije, Havijer Solana, obećao je Terziću, takođe, lični angažman na postepenom omekšavanju postojećeg diskriminirajućeg viznog režima prema građanima BiH, protiv kojeg su se u posljednje vrijeme glasnije i složnije pobunili svi relevantni mediji i građani, nego sama vlast. Ali i ovo obećanje je uslovljeno istim ‘kontrauslugama’.

Iako bi se generalno moglo reći da su najnoviji signali iz Brisela pozitivni, prije svega u vezi s reformskim zakonima koji su formalno-pravno proteklih mjeseci usvojeni, a čija će se praktična primjena morati tek dokazati, iz zvaničnih izjava se ipak nije moglo razabrati ništa drugo osim već stereotipnog birokratsko-diplomatskog žongleraja u kojem su kazna i nagrada dvije temeljne postavke na kojima se zasniva svaki - i zvanični i nezvanični dijalog između sarajeva i Brisela. Nikakav umjereniji, za BiH specifičan metod prestrojavanja na putu evropksih integracija još uvijek, dakle, nije ni na pomolu.

Postavlja se, zato, pitanje zbog čega EU toliko kruto i toliko dugo ne odustaje od crno-bijelog šablona kroz koji se posmatraju procesi u Bosni i Hercegovini?

Prvi razlog je u samom biću i složenosti Evropske unije, koja da bi uopšte funkcionirala, ne može sebi dopustiti luksuz institucionalne razuzdanosti, ili političke pristrasnosti, jer bi se u tom slučaju mogla dogoditi neefikasnost cijelog, vrlo složenog, evropskog mehanizma.

Drugi razlog ervropske krutosti i šablonizma prema Bosni i Hercegovini krije se, ipak, u ovoj zemlji i njenoj besprimjernoj unutar-političkoj usitnjenosti, entitetskoj neslozi i nacionalnoj konfrontiranosti, iz čega se kao kruna reformskih napora pruduciraju desetine novih i novih zakonskih propisa i labavih političkih kompromisa, koji u svakodnevnom životu podržavljenih entiteta ne nailaze na odobravanje i praktičnu primjenu.

Takvo stanje stvari je dominantna ‘boja’ u odslikavanju društveno-političke realnosti Bosne i Hercegovine čak i deset godina od potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma, uprkos milijardama evropskih investicija u zajedniške institucije države, u demokratiju i mehanizme takozvanog civilnog društva, a suštinske reforme su neosnovano odlagane i odlagane za neka buduća vremana. Specijalisti Evropske unije za područje Balkana su uočili takvu dvoličnost, pa su uoči evropsko-balkanskog samita u Solunu (u junu 2003. godine) predložili još oštriju politiku vruće-hladnih pritisaka na BiH kako bi se državna i entitetske vlasti primorale na početak suštinskih reformi koje će se provoditi u djelo, umjesto duboko ukorijenjenih lažnih transformacija kojima bi se samo pridobile simpatije Zapada i poneka nova donacija.

Lideri Evropske Unije su u Solunu prihvatili sugestije svojih eksperata i ponudili maksimalnu podršku istinskim reformama, uključujući i otvaranje potpuno novih budžetskih linija finansiranja na Balkanu, ali značajno je pooštrena i kriteorologija za uživanje tih privilegija.

U takvoj situaciji, bosansko-hercegovačke vlasti zasnovane na tronacionalnom političkom trojstvu, uvidjele su da je kamuflažama odzovnilo i da je između dvije ponuđene solucije moguće izabrati samo punu kooperaciju s Evropskom unijom ili odstupanje od vlasti. Izbor je, naravno, pao na saradnju, ali u prvom momentu niko u Sarajevu i Banja Luci nije ni slutio da će izručenje Karadžića i Mladića biti toliko visoko na listi briselskih prioriteta, ikao se moglo pretpostaviti da će biti upravo tako nakon što je EU početkom godine preuzela vojnu misiju od Sjevernoatlantskog saveza.

Danas, kada BiH već skoro cijelu godinu kasni s početkom pregovora o pridruživanju, saradnja s Haškim tribunalom postaje pitanjem svih pitanja ugovornih odnosa između Sarajeva i Brisela, preko kojeg se, na mala vrata, pokušava iznuditi i centralizacija policijskih snaga u zemlji, pod suvislim obrazloženjem, da s postojećom strukturom policije, hapšenje dvojice optuženika nije izvodljivo.

Reforma policije je bio ključni argument zvaničnog Brisela i kada je ove sedmice najavljivana mogućnost toliko priželjkivanog i nužnog omekšavanja viznog režima, iz čega se u stvari i može izvući zaključak s početka ove priče o «uslovnim obećanjima» Evropske unije s kojima se premijer Terzić još jednom vratio u Sarajevo, a iz kojih se može naslutiti da su čak i potpuno ukidanje viza i početak pregovora o pridrživanuju, mogući samo od momenta kada Karadžić Mladić završe u Hagu.

Ma kokoliko takva politika EU s briselskog stanovišta bila logična, u bosansko-hercegovačkom slučaju ona, ipak, nije pravedna. Jer hapšenje ratnih zločinaca je bilo godinama u mandatu Sjevernoatlantskog saveza, a sada je u mandatu Evropske vojne misije. Osim toga, uslovljavanje bosansko-hercegovačkog puta ka Briselu samo s ratnim zločincima, kompromitira i samu plemenitu ideju o evropskim integracijama, jer se takav proces zasniva na dobrovoljnosti i solidarnosti obiju