Spomenik patnji i hrabrosti

Svetlana Aleksandrovna Aleksijevič rođena je 31. maja 1948. u mjestu Stanislav, u tadašnjoj Ukrajinskoj sovjetskoj socijalističkoj republici. Njena majka je Ukrajinka, a otac bjeloruski vojnik, koji je, po završetku vojne službe, porodicu poveo u Bjelorusiju. Roditelji su tamo dobili učiteljski posao u jednom selu, gdje je Svetlana Aleksijevič odrasla. Do 1972. studirala je novinarstvo na Bjeloruskom državnom univerzitetu, a potom je radila za lokalne novine, ali i kao učiteljica. Godine 1976. postala je dopisnica literarnog magazina „Neman“, pišući reportaže, eseje i kratke pripovijetke. Razvila je književnu metodu koja dozvoljava veliko približavanje stvarnom životu, sažimajući pojedinačne glasove iz svakodnevnice u kolaž.

Po objavljivanju knjige „Rat nije ženskog roda“, koju je autorka završila 1985. tematizujući sudbinu sovjetskih žena vojnika u Drugom svjetskom ratu, sovjetska cenzura optužila ju je da je „ukaljala čast velikog Otadžbinskog rata“. Knjiga je objavljena tek poslije početka „Perestrojke“. Bjeloruski režiser Viktar Dašuk je od 1980. do 1984, na osnovu 500 sati materijala koji je u intervjuima sa sovjetskim učesnicama rata snimila Svetlana Aleksijevič, snimio sedmodjelni dokumentarni film pod nazivom „Rat nije ženskog roda“, koji je na Lajpciškom festivalu dokumentarnog filma 1983. osvojio jednu od glavnih nagrada, a režiser je 1985. odlikovan Sovjetskom državnom nagradom.

Kritičarka Lukašenka

U isto vreijme kada je objavljena najprije cenzurisana knjiga Svetlane Aleksijevič, izašla je i njena sljedeća knjiga pod nazivom „Posljednji svjedoci“ u kojoj tematizuje sudbinu sopstvene porodice u ratu. „Dječaci od cinka“ je sljedeća knjiga, za koju je Svetlana Aleksijevič između 1989. i 1992. intervjuisala 500 sovjetskih veterana koji su se borili u Afganistanu, kao i majke palih vojnika, vojnika koje su iz Afganistana kućama transportovali u sanducima od cinka.

Mada je u Minsku više puta izvođena na sud zbog te knjige, nije osuđena. Uslijedile su knjige „Očaranost smrću“ i „Černobiljska molitva“ koja je osvjedočila patnju ljudi pogođenih nuklearnom katastrofom u Černobilju 1986.

Svetlana Aleksandrovna Aleksijevič je, kao kritičarka despotske vladavine predsjednika Lukašenka u Bjelorusiji praćena, prisluškivana, zabranjivani su joj javni nastupi, ali se ona 2011. nakon dužeg boravka u Parizu, Stokholmu i Berlinu, ipak, vratila u Minsk. Prije Nobelove nagrade dobila je niz međunarodnih priznanja, između ostalog i Mirovnu nagradu njemačkih knjižara 2013.

Interesantno je da je njemačka muzička grupa „Samsas Traum“ (Samsin san) još 2011. izdala album „Uputstvo za stanje smrti“ sa posvetom u kojoj se kaže da se album posvećuje između ostalog i Svetlani Aleksijevič, „čije su knjige o smrti mene vratile životu“.