"Vitlejemski mozaici" u Skelanima

Malo pogranično mjesto Skelani na lijevoj obali Drine u opštini Srebrenica prije tri godine našlo se u centru pažnje arheologa i istoričara. Mirko Babić tada je doživio ono što sanja svaki arheolog, epohalni pronalazak. Nakon 112 godina pronašao je istorijsko blago dotad smatrano zauvijek izgubljenim. Naime, velika poplava Drine, 1896. godine zatrpala je rimske spomenike na ovom prostoru. Sve do tada spomenici su se mogli vidjeti, a opisani su i u mnogim putopisima. Po aneksiji Bosne od strane Austrugarske istraživao ih je bečki arheolog Karlo Pač, koji je pronašao nekropolu rimskog naselja i dvije kasnoantičke bazilike.

U jednu od bazilika smjestio je sve rimske kamene spomenike, njih 80, i napravio nadstrešnicu čekajući naredno ljeto kako bi ih prevezao u Sarajevo. Međutim, tada je došlo do velike poplave koju su izazvali Drina i okolni potoci. Bujice su ogromnim nanosom zemlje, kamena i šljunka zatrpale ovaj lokalitet.

Smatralo se da je bujica spomenike odnijela u korito Drine i iskopavanja nisu nastavljena. No, arheologu Mirku Babiću se posrećilo. O značaju otkrića tada nam je rekao: “Može se reći da je arheološko nalazište u Skelanima jedno od najsretnijih arheoloških nalaza i otkrića uopšte u istoriji arheologije”.

Isti neimari gradili bazilike u Vitlejemu i Skelanima?

Na vijest o otkriću u cilju zaštite nalazišta i za dalja istraživanja Vlada Republike Srpske će obezbjediti 1.000.000 KM i osnovati Arheološki muzej „Rimski municipium Skelani". Direktor muzeja Dragić Glišić nedavno je, u studijskoj posjeti Izraelu i Palestini pri obilasku crkve Hristovog rođenja, ostao bez riječi kada je ugledao podne mozaike. “U toj crkvi sam vidio podne mozaike potpuno iste kao što su oni koje smo mi otkopali u Skelanima. Sličnost je očigledna, znači isti rad, gordijevi čvorovi, ornamenti i geometrijski oblici, boja i veličina kamenih kocki, sve je isto”, kazao je Glišić za Dojče vele.

Podudarnost podnih mozaika otkrivenih u Skelanima nije jedino što je Glišić prepoznao u bazilici u Vitlejemu: “Osim što se u Crkvi Hristovog rođenja nalaze bazilični mozaici, koji su, čak i oku običnog laika, gotovo identični s onima koji su pronađeni u Skelanima, četiri duga reda stubova koji se nalaze u jednoj od najstarijih hrišćanskih crkava na svijetu su istog prečnika, obima, pa čak i načina izrade kao oni koje smo pronašli u Skelanima”, kaže Glišić.

Nakon što je Rimsko carstvo 313. godine dalo slobodu vjeroispovjesti hrišćanima, rimski car Konstantin je zajedno sa majkom, caricom Jelenom 326. godine započeo izgradnju crkve na mjestu gdje se, po predanju, rodio Isus Hristos. Gradnja crkve u Vitlejemu završena je 333. godine, pa tako jedino ostaje otvoreno pitanje da li je bazilika u Skelanima nešto mlađa ili starija od svoje slavne 'sestre' u Izraelu, kaže Glišić i dodaje: “Previše je sličnosti u stilu i načinu gradnje ovih bogomolja da bi bila slučajnost. Možda su ih gradili isti graditelji ali to treba i naučno dokazati. To bi bio ogroman podsticaj daljem razvoju turizma koji je jedan od strateških resursa Srebrenice. Arheološko nalazište rimskog municpiuma nedavno je proglašeno i nacionalnim spomenikom kulture u BiH, kazao je Glišić za Dojče vele.

Autor: Marinko Sekulić

Odgovorni urednici: Mehmed Smajić i Svetozar Savić