Ένας χρόνος κρίση στην Ουκρανία

Όλα ξεκίνησαν την 21η Νοεμβρίου, όταν ο τότε πρόεδρος Βίκτορ Γιανουκόβιτς ανακοίνωσε την πρόθεσή του να μην υπογράψει τη Συμφωνία Σύνδεσης Ουκρανίας-ΕΕ. Η είδηση προκάλεσε την κινητοποίηση των πολιτών στο Κίεβο, οι οποίοι έσπευσαν στην Πλατεία Ανεξαρτησίας (Μαϊντάν). Στο πλευρό τους στάθηκε και ο πρωταθλητής πυγμαχίας και πολιτικός Βιτάλι Κλίτσκο. Στην αρχή τα πάντα κυλούσαν ειρηνικά.

Ωστόσο η μαζική κινητοποίηση των πολιτών δεν κατάφερε να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης προς την κυβέρνηση Γιανουκόβιτς. Στις 29 Νοεμβρίου ανακοινώθηκε και επίσημα η αποτυχία της σύναψης της συγκεκριμένης συμφωνίας. Οι διαδηλώσεις άρχισαν να εντείνονται.

Σύντομα τα πνεύματα στο Κίεβο άρχισαν τα εξάπτονται. Περί τα μέσα Φεβρουαρίου 2014 η κατάσταση ξέφυγε από τον έλεγχο. Οι πρώτοι πυροβολισμοί είχαν ως αποτέλσμα πάνω από 100 άνθρωποι, αστυνομικοί και πολίτες, να χάσουν τη ζωή τους. Ουκρανική κυβέρνηση και αντιπολίτευση ήρθαν σε συνεννόηση για τη συγκρότηση μεταβατικής κυβέρνησης. Ο Γιανουκόβιτς οδηγήθηκε σε παραίτηση και κατέφυγε στη Ρωσία.

Εκεί που όλα έδειχναν ότι τα πράγματα οδηγούνται σε αποκλιμάκωση, μια νέα εστία κρίσης ξαφνικά αναζωπύρωσε την κατάσταση. Στο επίκεντρο αυτή τη φορά βρισκόταν η χερσόνησος της Κριμαίας στη Μαύρη Θάλασσα και το ζήτημα της αυτονόμησης από το Κίεβο και της προσχώρησης στη Ρωσία. Φιλορωσικές δυνάμεις κατέλαβαν το τοπικό κοινοβούλιο και άλλα κυβερνητικά κτήρια ζητώντας δημοψήφισμα.

Το δημοψήφισμα που διεξήχθη τελικά στις 19 Μαρτίου του 2014 έδειξε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών ήταν υπέρ της προσάρτησης στη Ρωσία. Λίγο αργότερα ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν υπέγραψε συμφωνία για την προσάρτηση της Κριμαίας στη ρωσική επικράτεια. Ο ίδιος μάλιστα γιόρτασε την 69η επέτειο της ρωσικής νίκης επί της ναζιστικής Γερμανίας στις 9 Μαΐου στην Κριμαία.

Λίγο αργότερα φιλορώσοι αυτονομιστές κατέλαβαν διοικητικά κτήρια στο Χάρκοβο και το Ντονέτσκ της Ανατολικής Ουκρανίας ζητώντας επίσης τη διεξαγωγή τοπικών δημοψηφισμάτων για περαιτέρω αυτονόμηση από το Κίεβο. Σύμφωνα με το ΝΑΤΟ περίπου 40.000 ρώσοι στρατιώτες κατέφθασαν στα ρωσοουκρανικά σύνορα πυροδοτώντας σενάρια για ανάφλεξη της βίας στην περιοχή.

Η μεταβατική κυβέρνηση πέρασε στην αντεπίθεση. Στις 12 Απριλίου ξεκίνησε «αντιτρομοκρατική επιχείρηση» κατά των αυτονομιστών στο Σλαβιάνσκ οδηγώντας σε κλιμάκωση της κρίσης. Στις 2 Μαΐου η κατάσταση ξεπέρασε κάθε όριο, σηματοδοτώντας την πιο αιματηρή ημέρα από την έναρξη της κρίσης. Τις επόμενες ημέρες ταραχές σημειώθηκαν και στη νότια Ουκρανία, ειδικότερα στην Οδησσό.

Στο μεταξύ και άλλες περιοχές άρχισαν να τάσσονται υπέρ της απόσχισης. Στις 11 Μαΐου έγιναν σχετικά δημοψηφίσματα στο Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ, τα οποία όμως δεν αναγνώρισε η διεθνής κοινότητα. Τέλη Μαΐου νέος πρόεδρος της Ουκρανίας εξελέγη ο Πέτρο Ποροσένκο και ο Πούτιν δήλωσε ύστερα από λίγο ότι «σέβεται» την επιλογή αυτή.

Η στάση του Βλ. Πούτιν απέναντι στην ουκρανική κρίση συνάντησε εξαρχής έντονη κριτική. Αντίστοιχη κριτική ασκήθηκε και στην κυβέρνηση του Κιέβου υπό τον πρωθυπουργό Αρσένι Γιατσένιουκ, με βασικό επιχείρημα την ελλιπή εκπροσώπηση στην ουκρανική κυβέρνηση των φιλορωσικών περιοχών. Επίσης στις συνομιλίες για την επίλυση της κρίσης δεν κλήθηκαν εκπρόσωποι των αυτονομιστών.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου υπεγράφη τελικά συμφωνία για την κατάπαυση του πυρός στην Αν. Ουκρανία μεταξύ του Κιέβου και των αυτονομιστών. Μια συμφωνία όμως που καταπατήθηκε πολλές φορές. Έκθεση του ΟΗΕ, η οποία δημοσιεύθηκε στις 20 Νοεμβρίου, κάνει λόγο για περίπου 1000 θανάτους στην Ουκρανία από την έναρξη ισχύος της κατάπαυσης του πυρός.

Προς τα τέλη Οκτωβρίου Ρωσία και Ουκρανία κατέληξαν σε συμφωνία για την τιμή του φυσικού αερίου σε 385 δολάρια ανά 1000 κ.μ. Έτσι οι προμήθειες φυσικού αερίου προς την Ουκρανία και κατ' επέκταση στην Ευρώπη έχουν διασφαλιστεί μέχρι το Μάρτιο του 2015. Ωστόσο παραμένει ακόμη ασαφές πώς η Ουκρανία θα αποπληρώσει αυτές τις προμήθειες αφού βρίσκεται στα πρόθυρα πτώχευσης.

Από την πλευρά της η Γερμανία θεωρεί σημαντικό να μην διακοπεί ο διάλογος με τη Ρωσία. Τόσο η γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ όσο και ο υπ. Εξωτερικών Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάιερ στην πρόσφατη σύνοδο των G20 στην Αυστραλία έδωσαν έμφαση στην ανάγκη συνέχισης του διαλόγου για την αποκλιμάκωση της ουκρανικής κρίσης. Τελική πολιτική λύση όμως δεν έχει ακόμη εξευρεθεί.