«Ένα ανεξιλέωτο έγκλημα πολέμου»

«Ένα ανεξιλέωτο έγκλημα πολέμου»: αυτός ήταν ο υπότιτλος εκδήλωσης στη γερμανική πρωτεύουσα το Σαββατοκύριακο με αφορμή τη συμπλήρωση 70 ετών από τη σφαγή που διέπραξαν τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής στις 10 Ιουνίου 1944 στο Δίστομο, σκοτώνοντας 218 άτομα. Η ατιμωρησία ενός εγκλήματος ήταν και το κίνητρο για τη διοργάνωση αυτής της εκδήλωσης από γερμανικά συνδικάτα, την ελληνική κοινότητα και άλλες γερμανικές και ελληνικές οργανώσεις.

Την εκδήλωση χαιρέτισε με βιντεοσκοπημένο του μήνυμα ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Μανώλης Γλέζος. Αυτό το «μήνυμα ειρήνης», όπως ο ίδιος το αποκαλεί, καθιστά μεν σαφές ότι ο σημερινός γερμανικός λαός δεν είναι ένοχος για τα εγκλήματα που διέπραξε το Γ΄ Ράιχ την περίοδο της κατοχής. «Αλλά οι γερμανικές κυβερνήσεις έχουν υποχρέωση να αποκαταστήσουν ένα τεράστιο ηθικό, πολιτικό και οικονομικό χρέος απέναντι στην Ελλάδα», επισημαίνει ο Μ. Γλέζος.

«Συγκάλυψη του εγκλήματος»

Αναλυτικά παρουσίασε τα γεγονότα και αίτια που οδήγησαν στη σφαγή του Διστόμου ο ιστορικός Μάρτιν Ζέγκεντορφ, ο οποίος περισσότερα από 40 χρόνια ερευνά θέματα της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι και βάσει της Συμβάσης της Χάγης για το Δίκαιο του Πολέμου τα αντίποινα αποτελούσαν έγκλημα, ο γερμανός ιστορικός διατύπωσε το εξής αίτημα: «Η γερμανική κυβέρνηση θα πρέπει να αναγνώρισει αυτή την υποχρέωση και όχι να λέει μόνο όμορφες κουβέντες. Να δείξει έμπρακτη μετάνοια και να αποκαταστήσει τα θύματα στο βαθμό που αυτό είναι δυνατόν.»

Μιλώντας για την αντιμετώπιση της υπόθεσης του Διστόμου από τη γερμανική δικαιοσύνη μετά τον πόλεμο, ο δημοσιογράφος Έμπερχαρντ Ρόντχολτς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ουδέποτε έφτασε στα δικαστήρια. Ήδη στο στάδιο της προδικαστικής έρευνας οι εισαγγελείς αποφάσισαν την αναστολή της ποινικής δίωξης των κατηγορουμένων. Την ίδια τύχη είχαν και περίπου 200 άλλες ελληνικές αγωγές μετά τον πόλεμο: απορρίπτονταν με διάφορες επιχειρηματολογίες. Ο Ε. Ρόντχολτς αναφέρει δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα που σχετίζονται με αντίποινα στον άμαχο πληθυσμό :
«Στην περίπτωση των Καλαβρύτων η εισαγγελία εκτίμησε ότι τα αντίποινα ήταν νόμιμα. Στην περίπτωση του Διστόμου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα αντίποινα δεν ήταν νόμιμα και αποτελούσαν έγκλημα το οποίο όμως έχει παραγραφεί. Εν συντομία η διαφορά είναι: στη μία περίπτωση τα αντίποινα ήταν νόμιμα, στην άλλη περίπτωση ήταν ακρότητα, που όμως έχει παραγραφεί.»

Την άρνηση των γερμανικών αρχών να εκδικάσουν περιπτώσεις αντιποίνων ο Ε. Ρόντχολτς τις αποδίδει στο γεγονός ότι κατά κανόνα απαρτίζονταν από τα ίδια άτομα που υπηρετούσαν και στην περίοδο του ναζισμού και τα οποία αισθάνονταν αλληλέγγυα με τους κατηγορούμενους αξιωματικούς και στρατιώτες.

Πολιτική λύση;

Διεξοδικά περιέγραψε στην εκδήλωση το χρονικό της δικαστικής πλευράς των διεκδικήσεων η Χριστίνα Σταμούλη, δικηγόρος και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα. Αναφερόμενη στην απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης τον Ιανουάριο του 2012 υπέρ της Γερμανίας, εκτίμησε ότι επί της ουσίας η απόφαση αφήνει μια μόνο δικαστική οδό για τους μηνυτές του Διστόμου: εφόσον αναγνωρίζεται από τη Χάγη η ετεροδικία της Γερμανίας, θα πρέπει να αποταθούν στα γερμανικά δικαστήρια για να διεκδικήσουν την εκτέλεση της ποινής αποζημίωσης 28 εκ. ευρώ του Πρωτοδικείου Λειβαδιάς από το 1997.

«Όμως για να εκτελεστεί αυτή η απόφαση θα πρέπει το δικαστήριο της χώρας στο οποίο πηγαίνεις να αναγνωρίσει την εκτελεστότητα της αποφάσεως αυτής. Ως εκ τούτου μια αίτηση ενώπιον των γερμανικών δικαστηρίων πιθανώς θα έπεφτε πάλι στον τοίχο της ετεροδικίας», εξήγησε η Χ. Σταμούλη.

Όπως όμως επισήμανε η κ. Σταμούλη, η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου εμπεριέχει και δύο σημαντικά σημεία. Το πρώτο είναι ότι τα γερμανικά έκτροπα χαρακτηρίζονται ως «ανθρωπιστικό έγκλημα» και το δεύτερο ότι προτρέπει τα εμπλεκόμενα κράτη να αναζητήσουν συμβιβαστική λύση.

Τα αιτήματα είχαν διατυπωθεί προ πολλού

Την πρόθεση του κόμματός του να διεκδικήσει τις απαιτήσεις που προκύπτουν από τη γερμανική κατοχή σε περίπτωση που σχηματίσει κυβέρνηση υπογράμμισε ο βουλευτής Βοιωτίας του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννης Σταθάς, ο οποίος κατάγεται από το Δίστομο. Όπως επισήμανε, «όσον αφορά την περίπτωση Διστόμου, θα μπει άμεσα υπογραφή από τον υπουργό Δικαιοσύνης για να εκτελεστεί (σ.σ.:η απόφαση του Πρωτοδικείου Λειβαδιάς). Εκτός αυτού θα διεκδικήσουμε τις επανορθώσεις και το κατοχικό δάνειο. Δεν πρόκειται να γίνει συμψηφισμός με τα χρέη τα οποία έχει η Ελλάδα στη Γερμανία.»

Τα αιτήματα αυτά, είπε ο κ. Σταθάς, δεν προέκυψαν τώρα με την κρίση, αλλά διατυπώνονται εδώ και πολύ καιρό.

Παναγιώτης Κουπαράνης

Υπεύθ. σύνταξης: Άρης Καλτιριμτζής