Ένα προσφυγικό κατάλυμα με ιστορία

Ο Καλίντ Αμπντούλ Χαμίντ κόβει κρεμμύδια με ένα μικρό μαχαίρι. Μαγειρεύει φακές. Ο 31χρονος Άραβας μένει προσωρινά στο προσφυγικό κατάλυμα του Μαριενφέλντε, ο οποίος βρίσκεται στο νότιο τμήμα του Βερολίνου. «Στις αραβικές χώρες ο άντρας συνήθως κάθεται και του σερβίρουν το φαγητό, αλλά εδώ πρέπει να μαγειρεύω, να πλένω τα πιάτα, να τα κάνω όλα» λέει ο νεαρός Σύρος και ανακατεύει τη σούπα του συμπληρώνοντας «τώρα καταλαβαίνω πόσο κόπο έχει το νοικοκυριό για τις γυναίκες».

Ο Χαμίντ ήρθε πριν από ένα χρόνο στο Βερολίνο από έναν προσφυγικό καταυλισμό στην Ιορδανία. Η γερμανική κυβέρνηση του επέτρεψε να έρθει με το τρένο με νόμιμα μέσα. Από τότε μένει σε ένα κατάλυμα προσφύγων. Ο Χαμίντ μοιράζεται μαζί με άλλους τέσσερις πρόσφυγες μια κατοικία 60 τ.μ. Δυο άντρες κοιμούνται μαζί σε ένα δωμάτιο. Ο χώρος είναι στενός, αλλά τον διατηρούν πολύ καθαρό.

Ένας καταυλισμός μουσείο

Γύρω στους 700 πρόσφυγες από 20 χώρες μένουν αυτό το διάστημα σε ένα συγκρότημα τριώροφων κατοικιών. Ήδη από τις αρχές του 1950 είχε συσταθεί ένας μικρός οικισμός στο νότιο τμήμα του Βερολίνου. Τότε χιλιάδες άνθρωποι έφυγαν από την Ανατολική Γερμανία και ήθελαν να διαμείνουν στη Δυτική Γερμανία. Μόνο τον Μάρτιο του 1953 τουλάχιστον 57.000 πολίτες από την Ανατολική Γερμανία είχαν κάνει αίτηση παραμονής στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας.

Τότε, όπως και σήμερα, η πόλη είχε μεγάλη ανάγκη από κατοικίες. «Το Δυτικό Βερολίνο είχε τότε περίπου 80 προσφυγικά καταλύματα και το Μαριενφέλντε είχε στόχο να απλοποιήσει την κατάσταση» λέει ο Μαρία Νοκ, διευθύντρια του μουσείου, που θυμίζει την ιστορία των παλαιότερων προσφυγικών καταλυμάτων και συνορεύει με το σημερινό. «Λίγο μετά που άνοιξε, το Μαριενφέλντε γέμισε». Στην πραγματικότητα ποτέ δεν ήταν αρκετές οι θέσεις που πρόσφερε. Μέχρι σήμερα διαρκώς μεταφέρονται πρόσφυγες στο Μαριενφέλντε.

Στην ιστορική έκθεση περιγράφεται η ιστορία της εσωτερικής μετανάστευσης της Γερμανίας. Πολλοί άνθρωποι δεν έβλεπαν προοπτική στην Ανατολική Γερμανία, «ήθελαν να ζήσουν ελεύθερα και για αυτό αποφάσισαν να φύγουν» δηλώνει η Μαρία Νοκ.

Το Μουσείο "Erinnerungsstätte Notaufnahmelager Marienfelde" είναι το κεντρικό μουσείο στη Γερμανία που ασχολείται με τα ζητήματα των διώξεων και της μετανάστευσης.

Ερωτήματα διαχρονικά

Η έκθεση είναι ένα ταξίδι στον χρόνο και θέτει σημαντικά ερωτήματα, όπως ποιος επιτρέπεται να έρθει στη χώρα ή πού θα μείνουν οι πρόσφυγες; Τα θέματα αυτά απασχολούσαν την κοινωνία και πριν από 60 χρόνια.

Τουλάχιστον τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειψαν την Ανατολική Γερμανία. Μέχρι το 1990 καταγράφηκαν 1,3 εκατομ. μόνο στο Μαριενφέλντε. Το κατάλυμα ήταν πάντα γεμάτο και οι άνθρωποι περίμεναν στο ύπαιθρο μέχρι να μπορέσουν να καταγραφούν, τουλάχιστον μέχρι την ημέρα που ολοκληρώθηκε το Τείχος στις 14 Αυγούστου 1961. Μετά την πτώση του Τείχους, στο Μαριενφένλτε πολλοί άνθρωποι από την Ανατολική Γερμανία μεταφέρθηκαν στα σπίτια και στα διαμερίσματα της περιοχής. Σήμερα εδώ μένουν άνθρωποι που κατάφεραν να γλιτώσουν από τον πόλεμο: Ιρακινοί, Σύροι, Αφγανοί.

Ο Χαμίντ από τη Συρία γνωρίζει την ιστορία του συγκεκριμένου καταλύματος. Ωστόσο οι φωτογραφίες από τη δεκαετία του 1950 με τους ασφυχτικά γεμάτους χώρους κάπως τον παρηγορούν. Σκέφτεται πως και οι Γερμανοί κάποτε βρέθηκαν στη θέση του.

Μάρκο Μίλερ / Μαρία Ρηγούτσου