Ανασκαφές υπό την απειλή του πολέμου

Ο καθητητής αρχαιολογίας Ντόμινικ Μπόνατς θα προτιμούσε αντί για το γραφείο του στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, να βρίσκεται στη βόρεια Συρία, κοντά στα τουρκικά σύνορα. Επικεφαλής του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας της Μέση Ανατολής, ο Μπόνατς, κατευθύνει μία ομάδα 60 αρχαιολόγων. Από το 2011 οι ανασκαφές στη βόρεια Συρία, χρηματοδοτούμενες από την Γερμανική Εταιρεία Ερευνών (DGF) θεωρήθηκαν επικίνδυνες, αναγκάζοντάς τους να επιστρέψουν στο Βερολίνο.

Η αρχαιολογική σημασία της Συρίας

Την ύστερη εποχή του Χαλκού, ανάμεσα στο 1.500 και 1.100 π. Χ., στo Τελ ελ Φακαρίγια (Tell el Fakhariya) της Συρίας βρισκόταν η πρωτεύουσα του βασιλείου των Μιτάνι. Ανάμεσα σε ευρήματα επιγραφών, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τα ερείπια του ανακτόρου της αρχαίας δυναστείας.

«Τα ερείπια του παλατιού βρίσκονται σε κίνδυνο», υπογραμμίζει ο Μπόνατς σε συνέντευξή του στη DW. «Πολλές αρχαιολογικές ανασκαφές κοντά σε περιοχές συγκρούσεων, όπως το Τελ Αφίς και η Παλμύρα, υπέστησαν σοβαρές καταστροφές από τα τανκς». Το Τελ ελ Φακαρίγια παραμένει ασφαλές για την ώρα, η φύλαξή του όμως βρίσκεται υπό την εποπτεία ενός και μόνο Σύρου φύλακα.

Η σημασία της Μέσης Ανατολής είναι εξαιρετικά μεγάλη για την αρχαιολογία. Η Συρία θεωρείται λίκνο του πολιτισμού, καθώς εκεί ανακαλύφθηκε το αρχαιότερο φωνητικό αλφάβητο. Ο Γιαν Γουάλκε Μέγερ, καθηγητής αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης, βλέπει τη Συρία ως ένα σημείο συνάντησης πολιτισμών: «Άνθρωποι από την Αίγυπτο, τη Μικρά Ασία, την ανατολική Μεσόγειο και τη νότια Μεσοποταμία διασταυρώνονταν στη Συρία. Η Συρία, ως περιοχή σύγκλισης αποτέλεσε τη βάση για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό».

Χρόνια έρευνας κινδυνεύουν να εξανεμιστούν

Ο Μέγερ πραγματοποίησε ανασκαφές στο Τελ Xουέρα (Tell Chuera) στα σύνορα ανάμεσα σε Συρία και Τουρκία για περισσότερα από 15 χρόνια. Για τους ειδικούς στην αρχαιολογία, το άκουσμα και μόνο του Τελ Χουέρα είναι συνυφασμένο με εκείνο του Μαξ Φράιχερ φον Όπενχαϊμ (1860-1946), ενός από τους πρώτους εξερευνητές και μελετητές των αρχαίων πολιτισμών στη Συρία.

Πέντε αρχαιολογικά ινστιτούτα διαφορετικών γερμανικών πανεπιστήμιων πραγματοποιούσαν ανασκαφές στη Συρία μέχρι το ξέσπασμα του πολέμου. Ακόμη και το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, το οποίο διατηρούσε ένα φυλάκιο τα τελευταία 30 χρόνια στη Δαμασκό, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τις έρευνες στην περιοχή.

Δυσοίωνες προβλέψεις από τους αρχαιολόγους

Μία σύρραξη στην περιοχή των ανασκαφών θα σημάνει το τέλος αρκετών χρόνων έρευνας για τον Ντόμινικ Μπόνατς. «Δε θα υπάρχει πια κανένα κίνητρο για να συνεχίσουμε τις ανασκαφές μας εκεί», σημειώνει απογοητευμένος, θεωρώντας ότι οι συνθήκες θα παραμείνουν ασταθείς για αρκετό καιρό ακόμη.

Οι προγνώσεις του Μέγερ για την έκβαση του εμφύλιου πολέμου στη Συρία είναι εξίσου δυσοίωνες: «Δεν βλέπω καμία μελλοντική ειρηνική λύση για τη Συρία, καθώς επίσης και καμία νέα κυβέρνηση που θα μπορούσε να οδηγήσει άμεσα τη χώρα σε ανακωχή».

Sabine Oelze / Χρύσα Βαχτσεβάνου

Υπεύθ. σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη