Ανατολικογερμανικά μάρκα ξανά στο φως

Το να περπατάς στο αεροδρόμιο της Φραγκφούρτης κουβαλώντας μια βαλίτσα γεμάτη με ένα εκατομμύριο μάρκα προκαλεί περίεργα συναισθήματα. Έτσι κάπως περιγράφει η Λίζαν Γκόλντμπαχ την περιπέτειά της όταν έπρεπε να μεταφέρει ένα εκατομμύριο μάρκα από τη Φραγκφούρτη στο Βερολίνο και μάλιστα σε... ακυκλοφόρητα χαρτονομίσματα των 500 ανατολικογερμανικών μάρκων. Η Γκόλντμπαχ εργάζεται στην γερμανική τράπεζα KfW, η οποία συνέβαλε στην οικονομική στήριξη της γερμανικής επανένωσης. Είναι υπεύθυνη για το ιστορικό αρχείο της τράπεζας, στο οποίο συγκαταλέγεται και σπουδαίο αρχειακό υλικό από την τέως Κεντρική Τράπεζα της Ανατολικής Γερμανίας, γνωστή και ως Κρατική Τράπεζα (Staatsbank).

Η τράπεζα αυτή στη δεκαετία του 1980 είχε τυπώσει μαζικά χαρτονομίσματα των 200 και 500 ανατολικογερμανικών μάρκων, τα οποία όμως δεν κυκλοφόρησαν ποτέ. Ένα χαρτονόμισμα με αξία ίση ενός ολόκληρου μισθού ήταν αντίθετο προς τις αρχές του Κομμουνιστικού Κόμματος. Μετά την πτώση του Τείχους τα χαρτονομίσματα βρέθηκαν διάσπαρτα ανά τη Γερμανία. Πώς προέκυψε όμως αυτή η διαρροή; Οι ειδικοί εκτιμούν ότι επρόκειτο για ληστεία. Η αστυνομία κατέσχεσε τα τελευταία εξ αυτών στην Φραγκφούρτη, ενώ μετά το πέρας των ερευνών τα ανατολικογερμανικά χαρτονομίσματα-φαντάσματα επεστράφησαν στην KfW.

Θησαυρός δίχως αξία

Η ιστορία των χαμένων ανατολικογερμανικών μάρκων ξεκινά το 1991, λίγο μετά τη γερμανική επανένωση. Τα χαρτονομίσματα που κυκλοφορούσαν στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας είχαν χάσει πια την αξία τους και έπρεπε να ταφούν σε ειδικά κελάρια κατασκευασμένα από αμμόπετρες στο Χάλμπερσταντ της Σαξονίας-Άνχαλτ. Εκεί σταδιακά θα διαβρώνονταν. Το 1994 η ΚfW γίνεται κάτοχος των χαρτονομισμάτων και αναλαμβάνει τη φύλαξή τους στον ειδικό υπόγειο χώρο στο Χάλμπερσταντ. Ωστόσο λίγο αργότερα ανατολικογερμανικά χαρτονομίσματα άρχισαν να κάνουν ξαφνικά την επανεμφάνισή του στη γερμανική αγορά. Η επίσημη εκδοχή δέχεται ότι διαρρήκτες κατάφεραν να αποκτήσουν πρόσβαση στο χώρο και από εκεί να διοχετεύσουν στην αγορά τα εναπομείναντα χαρτονομίσματα.

Η KfW με μία αρκετά περίπλοκη διαδικασία κατάφερε το Μάρτιο του 2002 να καταστρέψει τα τελευταία χαρτονομίσματα που είχαν απομείνει στα κελάρια. Τουλάχιστον έτσι νόμιζε. Ωστόσο ακυκλοφόρητα χαρτονομίσματα των 200 και 500 ανατολικογερμανικών μάρκων άρχισαν εκ νέου να εμφανίζονται, όπως στην περίπτωση της Φραγκφούρτης. Μάλιστα εκτιμάται ότι λαθρέμποροι τα πωλούσαν για 15 ευρώ.

Επιστροφή σε ένα ιστορικό κτήριο

Tα επίμαχα χαρτονομίσματα έχουν επιστρέψει στα κεντρικά της KfW στο Βερολίνο, σε ένα ιστορικό κτήριο, που βρίθει συμβολισμών. Το 1914 στην περιοχή της Gendarmermarkt στεγάζονταν πάνω από 170 τράπεζες. Επρόκειτο για την «Wall Street» της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Το κτήριο της KfW δεν ήταν εξαρχής τράπεζα αλλά στέγαζε το Εμπορικό Επιμελητήριο του Βερολίνου, το οποίο διαδραμάτιζε σημαίνοντα ρόλο. Επικεφαλής του ήταν ο εβραϊκής καταγωγής τραπεζίτης Καρλ Φύρστενμπεργκ.

Το 1933 ο Φύρστενμπεργκ πέθανε και οι απόγονοί του αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα λόγω της ανόδου των ναζί στην εξουσία. Το κτήριο υπέστη σοβαρές ζημίες κατά τον Β‘ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ μετά το 1945 κατασχέθηκε από τον Κόκκινο Στρατό. Κατά τη διάρκεια της ΛΔΓ εδώ στεγάστηκε η Κρατική Τράπεζα, η οποία ήταν υπεύθυνη για την κυκλοφορία των νομισμάτων και λογοδοτούσε άμεσα στην κομμουνιστική κυβέρνηση.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τους… Κορεάτες

Σήμερα στο ίδιο κτήριο στεγάζονται και τα αρχεία της κάποτε ισχυρής ανατολικογερμανικής τράπεζας, μία συλλογή με μεγάλη ιστορική αξία. Μεταξύ άλλων εντύπωση προκαλούν σχέδια για ανατολικογερμανικά χαρτονομίσματα αλλά και μεταλλικές πλάκες οι οποίες είχαν κατασκευαστεί από λιωμένα κέρματα με στόχο να μεταπωληθούν έπειτα στην αυτοκινητοβιομηχανία. Η Λίζαν Γόλντμπαχ βέβαια αναφέρει πως δεν ήταν δυνατό να ελεγχούν πόσα κέρματα υπήρχαν σε σπίτια μετά την επανένωση αλλά και μέχρι σήμερα. Άλλωστε στις μέρες μας δεν έχουν καμία απολύτως αξία.

Η συλλογή νομισμάτων της ΛΔΓ δεν ενδιαφέρει πλέον όμως μόνο ιστορικούς, αρχειοθέτες και συλλέκτες. Κάθε χρόνο η KfW δέχεται πάνω από 250 αιτήσεις από ιδιώτες για επισκέψεις στο αρχείο. Με αφορμή τη συμπλήρωση 25 χρόνων από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου ο αριθμός των αιτημάτων αυξήθηκε. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον εκφράζουν μάλιστα οι... Κορεάτες, η σύγχρονη ιστορία των οποίων έχει πολλές ομοιότητες με αυτή της χωρισμένης Γερμανίας.

Manuela Kasper-Claridge / Δήμητρα Κυρανούδη