«Ασυμμετρία της μνήμης» σε Ελλάδα και Γερμανία

Φοιτητές του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και του Πανεπιστημίου του Όσναμπρουκ είχαν ασχοληθεί τους τελευταίους μνήμες σε ξεχωριστά σεμινάρια με την περίοδο της γερμανική κατοχής στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα με τον τρόπο που αντιμετωπίζεται σήμερα το θέμα αυτό από ιστορική άποψη. Στη βάση αυτής της προετοιμασίας τα δύο πανεπιστημιακά ιδρύματα πραγματοποίησαν στο Όσναμπρουκ το Σαββατοκύριακο συμπόσιο με τίτλο «Ασυμμετρία της μνήμης» και θέμα την κριτική αντιπαράθεση πτυχών της γερμανικής κατοχής στις δύο χώρες:

Ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Στράτος Δορδανάς αναφέρει σχετικά: «Είχαμε την ευκαιρία αυτές τις δύο μέρες να γνωρίσουμε συναδέλφους που διδάσκουν στα γερμανικά πανεπιστήμια και να φέρουμε τους φοιτητές μας σε επαφή μεταξύ τους, να συζητήσουμε για ζητήματα κοινού ελληνογερμανικού ενδιαφέροντος και να προσπαθήσουμε να σπάσουμε στερεότυπα που υπάρχουν από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και που δυστυχώς έχουν αυξηθεί το τελευταίο διάστημα, κυρίως από το 2009 και μετά.»

Η χειρονομία Γκάουκ χωρίς επιπτώσεις;

Το Μάρτιο του 2013 ο Γιόαχιμ Γκάουκ ήταν ο πρώτος γερμανός Πρόεδρος που ζήτησε συγγνώμη για τα εγκλήματα πολέμου την περίοδο της γερμανικής κατοχής, κατά την επίσκεψή του στις Λυγγιάδες. Η αρχική εντύπωση ότι η χειρονομία αυτή θα έδινε ώθηση στην ιστορική έρευνα της περιόδου δεν επαληθεύθηκε, σύμφωνα με την Χρυσούλα Καμπά, καθηγήτρια στο Πανεπιστημίου του Όσναμπρουκ, η οποία διοργάνωσε μαζί με τον Στράτο Δορδανά το συμπόσιο:

«Ένα πρώτο βήμα που έκανε ο Πρόεδρος Γκάουκ με την επίσκεψή του στις Λυγγιάδες τον περασμένο χρόνο σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της γερμανικής κατοχής δεν είχε ιδιαίτερες επιπτώσεις στα γερμανικά πανεπιστήμια. Για αυτό αποφασίσαμε να διοργανώσουμε εδώ στο Όσναμπρουκ σχετικό επιστημονικό συμπόσιο και να καλέσουμε έλληνες φοιτητές και επιστήμονες. Τα ζητήματα που σχετίζονται με αυτή την περίοδο δεν έχουν ακόμη αντιμετωπιστεί.»

Το ζητούμενο, τονίζει η Χρυσούλα Καμπά, είναι να ενταχθεί η θεματολογία της γερμανικής κατοχής στη διδακτέα ύλη του μαθήματος ιστορίας στα σχολεία της Γερμανίας. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να συσταθεί, όπως είχε προτείνει ο πρόεδρος Γκάουκ, μια ελληνογερμανική επιτροπή, η οποία θα επεξεργαστεί σχετικές προτάσεις.

Η βαριά σκιά της κατοχής

Ένα από τα κεντρικά σημεία του συμποσίου ήταν η περίπτωση των δωσίλογων στην περίοδο της γερμανικής κατοχής. Συγκεκριμένα παρουσιάστηκαν οι περιπτώσεις της Καστοριάς και της Χαλκηδόνας, αλλά και των ελληνικών εθνικοσοσιαλιστικών οργανώσεων που δρούσαν στην περίοδο της κατοχής. Σε αυτή τη θεματολογία εντάσσεται και η εισήγηση του πολιτικού επιστήμονα Γκρέγκορ Κριτίδη από το Ανόβερο.

Αντικείμενο της ομιλίας του ήταν η Χρυσή Αυγή και οι ρίζες της στις οργανώσεις δωσιλόγων της κατοχής. Εκτός από τον θαυμασμό προς το Τρίτο Ράιχ, κοινό σημείο αναφοράς ήταν και είναι η εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία με συστατικό στοιχείο το ρατσισμό. Όπως υποστήριξε ο κ. Κριτίδης η οικονομική κρίση δεν αρκεί ως εξήγηση για την άνοδο της Χρυσής Αυγής. Θα πρέπει να αναζητηθεί και στην ανοχή προς τον ρατσισμό στην ελληνική κοινωνία. «Η Χρυσή Αυγή στηρίζεται σε μια ευρεία ρατσιστική συναίνεση. Για να το διατυπώσω προκλητικά: η Χρυσή Αυγή κάνει αυτά που πολλοί σκέπτονται. Κατά την άποψη μου το επίπεδο ευαισθητοποίησης για αυτό το πρόβλημα είναι χαμηλό», εκτιμά ο Γκρέγκορ Κριτίδης.

Ένα άλλο θέμα που έχει τις ρίζες του στην κατοχή και εξακολουθεί να παραμένει επίκαιρο είναι οι απαιτήσεις για επανορθώσεις του ελληνικού δημοσίου αναφορικά με καταστροφές υποδομών, αποζημιώσεις ιδιωτών για την απώλεια προσώπων ή περιουσιακών στοιχείων αλλά και η αποπληρωμή του κατοχικού δανείου. Όπως ανέλυσε ο Δημήτρης Αποστολόπουλος, ερευνητής στο Κέντρο Έρευνας της Ιστορίας Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών μέχρι σήμερα μόνο ιδιώτες (περίπτωση Διστόμου) επιδίωξαν να διεκδικήσουν δια της δικαστικής οδού αποζημιώσεις, ενώ το ελληνικό κράτος δεν έχει ακόμη επίσημα ορίσει αξιώσεις υπό τη μορφή χρηματικών ποσών. Ως ρεαλιστική αξίωση ο κ. Αποστολόπουλος θεωρεί το κατοχικό δάνειο δεδομένου ότι «ως τραπεζική πράξη αποτελεί συμβατική υποχρέωση της Γερμανίας αναγνωρισμένη από το Γ' Ράιχ».

«Πρόκειται για μοναδική περίπτωση, σε αντίθεση με τις αξιώσεις για πολεμικές αποζημιώσεις που εγείρονται προφανώς από όλες τις κατεχόμενες χώρες κατά τη διάρκεια του πολέμου. Και επειδή αποτελεί μοναδική περίπτωση, η αποπληρωμή του κατοχικού δανείου από γερμανικής πλευράς δεν δημιουργεί προηγούμενο, δεν ανοίγει τον ασκό του Αιόλου για την κυβέρνηση του Βερολίνου εξαναγκάζοντας την να προχωρήσει σε πληρωμές και υπέρ τρίτων χωρών», εκτιμά ο Δ. Αποστολόπουλος. Βέβαια για να διεκδικηθεί το κατοχικό δάνειο θα πρέπει να τεθεί πρώτα ως αίτημα από την ελληνική προς τη γερμανική κυβέρνηση.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο