"Αυτά που μας απέμειναν"

‘Έχουν περάσει πάνω από 20 χρόνια από την πτώση του τρομερού Τείχους στο Βερολίνο και οι Γερμανοί σε αντίθεση με ό,τι έγινε σε άλλες χώρες αντιμετώπισαν την κληρονομιά της Α. Γερμανίας ως τμήμα της ιστορίας της ενωμένης πλέον Γερμανίας. Δεν πρόκειται πάντα για κρατικά έγγραφα αλλά για πολύ απλά πράγματα της ανατολικογερμανικής καθημερινότητας.

Μικροπράγματα καθημερινότητας…

Ήδη από το 1993 υπάρχει στην πόλη Αιζενχύτενστατ, κοντά στη γερμανοπολωνική μεθόριο, ένα κέντρο τεκμηρίωσης που φιλοξενεί μια ασυνήθιστη έκθεση με τον τίτλο «Αυτά που μας απέμειναν». Κι αυτά που εκτίθενται είναι αντικείμενα μιας μοναχικής γραμματέας. Όταν οι επιστήμονες μπήκαν στο σπίτι της ΄Ιλζε Πόλτσιν, η οποία είχε πεθάνει λίγο πριν, δεν μπορούσαν να πιστέψουν στα μάτια τους, όπως θυμάται ο Αντρέας Λούντβιχ, επικεφαλής του Κέντρου Τεκμηρίωσης της πόλης Αιζενχύτενστατ.

«Πήγαμε, ανοίξαμε την πόρτα, και ένα δωμάτιο 5 επί 5 ήταν γεμάτο μέχρι το ταβάνι, στη μέση ήταν το κρεβάτι και γύρω-γύρω κιβώτια, βαλίτσες και σακούλες γεμάτες πράγματα, από την καθημερινότητά της».
Οι επιστήμονες βρήκαν 7000 μικροαντικείμενα που χρησιμοποιούσαν οι Ανατολικογερμανοί στην καθημερινή ζωή τους, σακούλες για σούπερ-μάρκετ, αλυσίδες, κοκαλάκια για τα μαλλιά, πετσέτες, μπλοκ χαρτιού, τραπεζομάντιλα, γάντια, αξεσουάρ κάθε είδους. «Μου φάνηκε σαν να έπεσα πάνω σε μια μικρή ιστορία της Α. Γερμανίας», λέει ο Γερμανός επιστήμονας. «Η γραμματέας θα πρέπει όλα αυτά τα χρόνια να έψαχνε γι αυτά τα πράγματα, το ερώτημα είναι, γιατί;».

Η Ιλζε Πόλτσιν, η γραμματέας, κατέγραψε στην κυριολεξία ολόκληρη τη ζωή της. Όχι σε ημερολόγια, αλλά σε αντικείμενα της καθημερινότητας. Ανήκε σε αυτήν την κατηγορία των ανθρώπων που δεν μπορούσαν να αποχωριστούν ορισμένα πράγματα.

… αλλά με ιστορική αξία

Το περίεργο όμως στην περίπτωση της γραμματέας είναι ότι όλα αυτά τα αντικείμενα ήταν καταγεγραμμένα με κάθε λεπτομέρεια, με τίτλους και με σχόλια δικά της. Τί μπορούν όμως να «διηγηθούν» όλα αυτά στους επισκέπτες της έκθεσης;

«Μπορεί κανείς να διαβάσει την εργασιακή βιογραφία μιας μοναχικής γυναίκας στο Ανατολικό Βερολίνο, πώς μάζευε το εισόδημά της μέσα από τα οικονομικά συμφραζόμενα της Α. Γερμανίας, απαντά ο Αντρέας Λούντβιχ. «Ανακαλύπτει ότι επρόκειτο για μια κοινωνία, στην οποία πολλά πράγματα έλειπαν, αλλά που υπήρχε μια πολύ μεγάλη γκάμα προϊόντων που περνούσαν απαρατήρητων στη δημόσια αντίληψη».

Μοιάζει σαν η γυναίκα αυτή, εγκλωβισμένη στο στενόχωρο τοπίο μιας σοσιαλιστικής χώρας, όπως ήταν η Ανατολική Γερμανία, να ζούσε το όνειρο μιας μεσοαστικής ζωής, σε ένα σπίτι που φιλοξένησε όλα αυτά τα όνειρα εν είδη μικροαντικειμένων. Οι άνθρωποι όμως που έστησαν την έκθεση συνεχίζουν να απορούν με τα πλούσια ευρήματα από την καθημερινότητα της Ανατολικής Γερμανία. Ίσως όμως να είναι αυτή η απορία που συνοδεύει κάθε μελετητή της καθημερινότητας των Ανατολικογερμανών, την έκπληξη για τον τρόπο που ζούσαν, αλλά και στη συγκεκριμένη περίπτωση, τον θαυμασμό γι αυτή τη συλλογή μοναδικών πραγμάτων χωρίς ιδιαίτερη εμπορική αξία μεν, αλλά με ανεκτίμητη ιστορική προσέγγιση σε ένα κομμάτι γερμανικής πραγματικότητας, το οποίο δεν υπάρχει πια.

Mirko Schwanitz/Ειρήνη Αναστασοπούλου

Υπευθ. σύνταξης: Μαρία Ρηγούτσου