«Βαλκανική αλφάβητος: Ελλάδα, Ρουμανία και Βουλγαρία»

Πριν από ένα περίπου χρόνου, τον Ιούνιο του 2009, τρεις Έλληνες ποιητές προσεκλήθησαν να συμμετάσχουν στο λογοτεχνικό εργαστήρι του Edenkoben στη Γερμανία. Επρόκειτο για τον Χάρη Ψαρρά, τη Δήμητρα Χριστοδούλου και τη Δήμητρα Κοτούλα. Στόχος ήταν να μεταφραστούν στα γερμανικά ποιήματα των συγκεκριμένων ποιητών . Στο εργαστήρι, στο οποίο φιλοξενήθηκαν για λίγες μέρες, είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τους μεταφραστές τους.

Το όλο εγχείρημα όμως είχε και μια ιδιαιτερότητα. Τις ακριβείς μεταφράσεις των μεταφραστών έπαιρναν στη συνέχεια Γερμανοί ποιητές και έφτιαχναν ένα άλλο δικό τους ποίημα, αποδίδοντας με διαφορετικό τρόπο το αρχικό. Το σχέδιο αυτό παρουσιάστηκε με τον τίτλο «Βαλκανική αλφάβητος: Ελλάδα, Ρουμανία και Βουλγαρία» πριν από λίγες μέρες στο μουσείο Arp κοντά στη Βόννη.

Την Ελλάδα εκπροσώπησε ο 28χρονος ποιητής Χάρης Ψαρράς διαβάζοντας τα ποιήματα του ‘Επίκληση’, ‘Το ψέμα καταπράσινο’, το ‘Πιάνο’ και ‘Λευκή Νύχτα’. Τον ρωτήσαμε ποια είναι τα θέματα που του κεντρίζουν το ενδιαφέρον και ποιοι οι ποιητές που τον επηρέασαν: «Όσον αφορά τα θέματα έχω το αισθητήριο μου όσο το δυνατόν πιο ανοιχτό και φιλόξενο απέναντι σε κάθε ερέθισμα. Νομίζω ότι στην ποίηση το θέμα, η ιστορία, είναι μόνο η αφορμή, είναι μια σπίθα που θα χρησιμοποιηθεί αργότερα είτε από τον ποιητή είτε από τον αναγνώστη για να δώσει ένα έργο τέχνης που καμιά φορά μπορεί να έχει μικρή σχέση με τη σπίθα που το γέννησε. Όσον αφορά τις επιδράσεις, νομίζω ότι κάθε ποιητής που διαβάζουμε είναι παρόν στα ποιήματα που γράφουμε».

Δεν υπάρχει βαλκανική ποίηση

Γιατί όμως ποιητές από τις τρεις βαλκανικές χώρες Ρουμανία, Ελλάδα και Βουλγαρία; Η ιδέα, όπως μας εξήγησε ο εμπνευστής του εγχειρήματος ποιητής Χανς Τιλ, γεννήθηκε μέσα από ένα προηγούμενο σχέδιο με την επωνυμία «Η ποίηση των γειτόνων» στο οποίο περιλαμβάνονται όλες οι ευρωπαϊκές χώρες. Μέσα από αυτό το πρόγραμμα διαπιστώθηκε πως η βουλγαρική ποίηση ήταν ελάχιστα γνωστή στο γερμανικό κοινό. Κι έτσι ξεκίνησε η ιδέα με τη μεταφραση στα γερμανικά σύγχρονης ποίησης από τη Βουλγαρία και στη συνέχεια διευρύνθηκε με την Ελλάδα και τη Ρουμανία. Οι τρεις αυτές χώρες αντιπροσωπεύουν και τα τρία διαφορετικά αλφάβητα στο χώρο των Βαλκανίων: το ελληνικό, το κυριλλικό και το λατινικό. Τις βαλκανικές αυτές χώρες ενώνουν πολλές κοινές παραδόσεις. Πόσο αυτό αντικατοπτρίζεται στην ποίησή τους ρωτήσαμε τον Χανς Τιλ:

«Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για μια βαλκανική ποίηση. Είναι τόσο διαφορετικά ποιήματα. Ασχολούμαι εδώ και πάρα πολύ καιρό με το πρόγραμμα και την ποίηση των γειτόνων και κάθε φορά εντυπωσιάζομαι από το πόσες διαφορές υπάρχουν αλλά και πόσες ομοιότητες. Υπάρχουν και τα δυο, αλλά δεν μπορούμε να μιλήσουμε για μια βαλκανική ποίηση».

Δεν είναι όμως μόνο η ποίηση των βαλκανικών χώρων μια σύνθεση από διαφορετικά στοιχεία αλλά και οι ίδιοι οι άνθρωποι που τη γράφουν. Για παράδειγμα ο Χάρης Ψαρράς είναι νομικός με σπουδές στην Ελλάδα και στην Οξφόρδη, ενώ τώρα βρίσκεται στο Εδιμβούργο κάνοντας το διδακτορικό του στη Φιλοσοφία του Δικαίου. Πόσο τον επηρέασαν τα νομικά στην ποίηση;

«Κάθε τι το οποίο κανείς σπουδάζει μπορεί να του φανεί με έναν τρόπο χρήσιμο. Ο κόσμος της ποίησης είναι τόσο ευρύς και τόσο ανοιχτός ώστε δεν υπάρχει κομμάτι της ανθρώπινης γνώσης και εμπειρίας που να του είναι αδιάφορο. Στη δική μου περίπτωση νομίζω ότι οι νομικές σπουδές είχαν μια επίδραση στο τρόπο που διαβάζω και γράφω ποίηση, κυρίως στην έμφαση που μου έμαθαν να δίνω στη λεπτομέρεια και στην καθαρή διατύπωση. Γιατί αυτό είναι συχνά το ζητούμενο και στην ποίηση».

Στη βραδιά ποίησης στο μουσείο Arp διαβάστηκαν ποιήματα του Ρουμάνου ποιητή Vasile Leac και του Βούλγαρου Plamen Doinov. Τη βραδιά συνόδευσε μουσικά στο πιάνο ο Βούλγαρος καλλιτέχνης Lyubomir Denev.

Μαρία Ρηγούτσου

Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης