Βιβλίο και "αντικειμενικότητα"

Να μην το ξεχάσουμε, πλησιάζει και φέτος η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης, θα ξεκινήσει στις 6 Οκτωβρίου με τιμώμενη χώρα την Αργεντινή. Όποτε γίνεται μια συνέντευξη τύπου ενόψει κάποιας έκθεσης βιβλίου υπάρχει μια κλασική ερώτηση που κάνει ένας Γερμανός δημοσιογράφος: «Πόσο κοστίζει η όλη διοργάνωση». Υπάρχει και μια κλασική ερώτηση που κάνει ένας Έλληνας δημοσιογράφος: «Κατά πόσον είναι υποκειμενική η αντικειμενική η επιλογή των βιβλίων που θα εκτεθούν ή θα προβληθούν». Η διαφορά νοοτροπίας είναι προφανής σ’ αυτές τις ερωτήσεις που τίθενται σχεδόν νομοτελειακά. Όσον αφορά ειδικά την ελληνική ερώτηση έχουμε ένα πρόβλημα. Γιατί απλά δεν υπάρχει αντικειμενική επιλογή, κάθε επιλογή είναι εξ υπαρχής υποκειμενική. Και παρ’ όλα αυτά η ερώτηση τίθεται και θα τίθεται, και παρ’ όλα αυτά το άγχος της αντικειμενικότητας θα ταλανίζει τις τακτικές και τις στρατηγικές προβολής του βιβλίου. Προφανώς και της εξαγωγής του.

Επιλογές και ευθύνες

Ένα παράδειγμα. Εδώ και τρία χρόνια το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού στο Βερολίνο υλοποιεί μια όντως φαεινή ιδέα. Κάνει μια «υποκειμενική» επιλογή αξιανάγνωστων ελληνικών λογοτεχνικών βιβλίων και τα προτείνει σε γερμανικούς εκδοτικούς οίκους κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης της Φραγκφούρτης. Και φυσικά παίρνει την ευθύνη της επιλογής του. Να μη ρωτήσουμε τώρα αν η προσπάθεια είχε κιόλας αποτελέσματα, οι προσπάθειες αυτές αποδίδουν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, το ζήτημα είναι να διασφαλίζεις κάθε χρόνο μια μαγιά ενημέρωσης των Γερμανών εκδοτών. Φέτος το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού δεν παίρνει την ευθύνη της υποκειμενικής επιλογής. Και καταφεύγει σε μια υποτιθέμενη αντικειμενικότητα. Θα προτείνει αυστηρά και μόνο βιβλία που βραβεύθηκαν στο εθνικό κέντρο την τελευταία διετία. Προς Θεού, δεν υπαινισσόμαστε ότι τα βιβλία που τιμήθηκαν με τα Κρατικά Βραβεία και τα Βραβεία του περιοδικού ΔΙΑΒΑΖΩ κατ’ ανάγκην είναι ακατάλληλα προς εξαγωγή. Αλλά υποστηρίζουμε ότι δεν είναι και κατ’ ανάγκην κατάλληλα και δη μόνον αυτά επειδή βραβεύθηκαν.

Κότινοι και αγορές

Η εξαγωγή ενός βιβλίου πρέπει να γίνεται με ειδικά κριτήρια, το βιβλίο αυτό στο εξωτερικό δεν θα αναζητήσει έναν δεύτερο κότινο ούτε μια θέση στη γραμματολογία, αλλά κάτι πολύ πιο ποταπό: θα αναζητήσει ένα ξένο αναγνωστικό κοινό, το οποίο θα το αγοράσει, με συνέπεια ο ξένος εκδοτικός οίκος να πεισθεί ότι το απονενοημένο του διάβημα άξιζε και στην καλύτερη περίπτωση να το επαναλάβει. Γι’ αυτό η επιλογή πρέπει να γίνεται από ανθρώπους που γνωρίζουν λίγο τους κανόνες και τα γούστα της ξένης αγοράς, αυτό δεν θίγει καθόλου την αξία των βραβευμένων ούτε την τιμή των κριτών που τα βράβευσαν. Στις αρχές Ιουνίου στο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης στο Βερολίνο εμφανίσθηκαν μια βραδιά τέσσερις Έλληνες ποιητές με διαφορετικές ηλικίες, διαφορετικό βεληνεκές, διαφορετικό ύφος. Άρεσαν όλοι. Αυτός όμως που κυριολεκτικά εξέπληξε ομόφωνα τη γερμανική κριτική ήταν ο Jazra Khaleed, ένας Έλληνας ποιητής τσετσενικής καταγωγής, χωρίς τυπωμένη ποιητική συλλογή, μια οργίλη φωνή από το ίντερνετ, χωρίς βραβεία και χωρίς κότινο. Δεν είχε έρθει στο Βερολίνο έπειτα από κάποια «αντικειμενική» ελληνική επιλογή.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου