Ειδώλια νεολιθικής εποχής επαναπατρίζονται στην Ελλάδα

Μία περιπέτεια 20ετίας είχε αυτή τη φορά αίσιο τέλος. 88 αντικείμενα της συλλογής νεολιθικών ειδωλίων που είχαν βρεθεί στην κατοχή του γερμανού εμπόρου αρχαιοτήτων Στέφαν Γκέρικε επιστρέφουν στην Ελλάδα μετά από απόφαση του Πρωτοδικείου του Μονάχου. Εκεί βρίσκεται από τις αρχές της εβδομάδας τριμελής επιτροπή αρχαιολόγων του υπουργείου Πολιτισμού για να τα μεταφέρουν αύριο στην Αθήνα.

Η θετική για την Ελλάδα απόφαση του γερμανικού δικαστηρίου ελήφθη την περασμένη Δευτέρα 15 Οκτωβρίου. Η Γενική Πρόξενος στο Μόναχο Άννα Κόρκα δηλώνει στο μικρόφωνο της Ντόιτσε Βέλε ιδιαίτερα ικανοποιημένη από την εξέλιξη αυτή. «Μετά από μία διαδικασία που διήρκεσε 20 και πλέον χρόνια το βαυαρικό δικαστήριο έκρινε ότι ιδιοκτήτης αυτών των αρχαίων αντικειμένων είναι το ελληνικό δημόσιο». Η ίδια, ως εντεταλμένη εκπρόσωπος του ελληνικού δημοσίου παρέλαβε τα αντικείμενα που είναι στο Γενικό Προξενείο του Μονάχου και τα παρέδωσε στην επιτροπή αρχαιολόγων του υπουργείου Πολιτισμού, που θα τα μεταφέρει αύριο στην ελληνική πρωτεύουσα.

Ειδώλια από τους οικισμούς Σέσκλου και Διμινίου

Πρόκειται για 88 αντικείμενα, κυρίως ειδώλια της νεολιθικής εποχής. Χρονολογούνται από την 7η μέχρι την 4η χιλιετία π.Χ. και προέρχονται από τους προϊστορικούς οικισμούς Σέσκλου και Διμινίου. Οι οικισμοί αυτοί σε απόσταση 5 χλμ. από το Βόλο είναι από τους σημαντικότερους της νεολιθικής περιόδου και από τις πιο συστηματικά ανασκαμμένες νεολιθικές θέσεις της Θεσσαλίας. Ο Κωσταντίνος Θεοδωρόπουλος είχε δώρισε τη συλλογή του στο ελληνικό δημόσιο το 1995.

Για χρόνια η υπόθεση είχε περάσει στα αζήτητα. Ο δικηγόρος του ελληνικού δημοσίου που χειρίστηκε αρχικά την υπόθεση κατέθεσε την εντολή το 1994. Τo τελευταίο έγγραφο σχετικά με τη συλλογή Θεοδωρόπουλου χρονολογείται από το 1997.

Το νομικό πλαίσιο διεκδίκησης των αντικειμένων

Η διαδικασία διεκδίκησης ανακινήθηκε εκ νέου τον Ιανουάριο του 2007. Ο δικηγόρος του δημοσίου που ανέλαβε αυτή τη χρονίζουσα υπόθεση Σταύρος Κωσταντινίδης επισημαίνει τις δυσκολίες και το νομικό πλαίσιο που στηρίχτηκε η διεκδίκηση των αντικειμένων. «Το κρίσιμο σημείο της υπόθεσης αυτής ήταν ότι ο Γκέρικε δεν είχε καταδικαστεί σχετικά με τα αντικείμενα αυτά. Οι κληρονόμοι του είχαν αποποιηθεί την κληρονομιά του Γκέρικε», λέει ο κ. Κωσταντινίδης. Αλλά «ακόμα και αν την αποδέχονταν δεν θα μπορούσαν να γίνουν ιδιοκτήτες των αντικειμένων αυτών. Τα αντικείμενα ήταν ελληνικά, εκλάπησαν από τον ελληνικό χώρο και ο Γκέρικε δεν ήταν ποτέ νόμιμος κάτοχός τους, δεν είχε άδειες εξαγωγής των αντικειμένων από την Ελλάδα. Με βάση το υπάρχον νομικό πλαίσιο της ΕΕ και τη σύμβαση της Ουνέσκο του 1970, η Ελλάδα εγείρει την αξίωση επιστροφής των αντικειμένων ως μόνη ιδιοκτήτης τους. Κανείς τρίτος δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι τα απέκτησε «καλή τη πίστη». Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούσαν οι κληρονόμοι να αποδεχτούν την κληρονομιά «καλή τη πίστη», καταλήγει ο κ. Κωσταντινίδης.

Ο Βίος και η πολιτεία του αρχαιοκάπηλου

Τα 88 αντικείμενα που επιστρέφουν στην Ελλάδα αποτελούν μέρος μόνον των 155 αντικειμένων που εκλάπησαν το 1985 μετά από διάρρηξη από τη συλλογή Θεοδωρόπουλου. Η κινητοποίηση που έγινε και μέσω της Ιντερπόλ απέδωσε καρπούς. Το Μάϊο του 1985 κατασχέθηκαν όταν ο Γκέρικε προσπάθησε να τα πουλήσει στο αρχαιολογικό μουσείο Μονάχου. Έκτοτε με εντολή του Πρωτοδικείου του Μονάχου φυλάσσονταν στο Ειρηνοδικείο της Βαμβέργης.

Ο Στέφαν Γκέρικε καταδικάστηκε στην Ελλάδα το Δεκέμβριο του 1993 σε 10 χρόνια κάθειρξη για υπεξαίρεση αντικειμένων εις βάρος του ελληνικού δημοσίου, παράβαση του νόμου περί αρχαιοτήτων και άλλα αδικήματα. Μετά από δύο χρόνια κράτησής του ο αρχαιοκάπηλος απέδρασε από τις φυλακές Νεάπολης Κρήτης, οι οποίες δεν φημίζονται για τα αυστηρά μέτρα ασφαλείας τους. Ο Στέφαν Γκέρικε πέθανε το 1997 και τα κλοπιμαία επιστρέφουν τώρα στην Αθήνα.