Εμείς, οι άλλοι και ο Ζορμπάς

Είμαι σίγουρος ότι χθες τη νύχτα χόρεψες συρτάκι, μου είπε καλοπροαίρετα ο Γερμανός συνάδελφος την επομένη της νίκης της Εθνικής Ελλάδος επί της Ακτής του Ελεφαντοστού στο Μουντιάλ. Παλιότερα θα ένιωθα προσβεβλημένος με τη στερεοτυπική υπόθεση ενός ξένου ότι ως Έλληνας θα έπρεπε να ζω τις όποιες στιγμές της χαράς σαν Αλέξης Ζορμπάς. Παλιότερα, όταν φιλοδοξούσαμε να ανήκουμε σε ένα δυτικοευρωπαϊκό έθνος που μειδιά αλλά δεν χαχανίζει, που λικνίζεται αλλά δεν χοροπηδάει, που μασά εκλογικευμένα την τροφή του αλλά δεν πλαταγίζει με τη γλώσσα του. Όμως τα χρόνια πέρασαν κι αναρωτιέται κανείς μήπως τελικά η φιλοδοξία μας ήταν εν πολλοίς προϊόν μωρίας. Τελικά, ο χορευταράς Αλέξης Ζορμπάς δεν ενσαρκώνει με τον τρόπο του μιαν ανεπανάληπτη ελληνική ιδιαιτερότητα, την αδιάκοπη αλληλουχία απελπισίας και ανεμελιάς που είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, της απόλυτης και ανένδοτης κατάφασης της ζωής; Ο Ζορμπάς δεν είναι γραφικός, είναι ρωμαλέος.

Ο διασημότερος Έλληνας

Μας το θύμισε από άλλη σκοπιά αυτές τις μέρες και η Süddeutsche Zeitung του Μονάχου που στη σειρά «Οι πιο αγαπημένοι μας μυθιστορηματικοί ήρωες» στο πολιτιστικό της ένθετο τίμησε τον Αλέξη Ζορμπά. Ας δούμε γιατί: «Τώρα ακριβώς που η Ελλάδα έγινε το αποπαίδι της Ευρώπης ήρθε η ώρα να θυμηθούμε τον διασημότερο Έλληνα της μοντέρνας λογοτεχνίας που τον αγαπούμε ακριβώς για την ανεμελιά του, τον Αλέξη Ζορμπά που γελάει για την κακή του μοίρα, που λατρεύει τη ζωή, τις γυναίκες, τη δουλειά, το κρασί, τον χορό, τη μουσική, μισεί τον θάνατο. Και αρνείται να κρίνει τους ανθρώπους ανάλογα με την πατρίδα τους. Προειδοποιεί μάλιστα το αφεντικό του, τον συγγραφέα, για την παντοδυναμία της λογικής, που είναι σε τελική ανάλυση μπακαλική, και τον προσηλυτίζει στη θρησκεία του ενθάδε.»

Η επιρροή του Καζαντζάκη

Για τη Γερμανίδα δημοσιογράφο αυτός ο Έλληνας ήρωας είναι ο φορέας μιας αλλιώτικης, αναψυκτικής και αναρχικής λογικής. Και βέβαια δεν παραλείπει να υπενθυμίσει τη σημασία του δημιουργού του, του Νίκου Καζαντζάκη. Διαβάζουμε: «Το μυθιστόρημα του Καζαντζάκη Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά που δημοσιεύθηκε το 1946 έγινε ένα πεισματικά αντι-μοντέρνο έργο-κλειδί του υπαρξισμού ξεπερνώντας τελικά σε επιρροή τους κλασσικούς του είδους, τον Καμύ και τον Σαρτρ.» Αυτό το εγκώμιο του Νίκου Καζαντζάκη και του βιβλίου του για τον Αλέξη Ζορμπά εν έτει 2014 περιέβαλε ξαφνικά μέσα μας με μια πρωτόγνωρη αίγλη και τον στερεοτυπικό απόηχό του, τον Έλληνα που χορεύει συρτάκι. Κι έστω και για μια στιγμή νιώσαμε άβολα που δεν γιορτάσαμε όπως έπρεπε τη νίκη της Εθνικής Ελλάδος επί της Ακτής του Ελεφαντοστού.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Στέφανος Γεωργακόπουλος