Εμπειρίες θυμάτων από κομμουνιστικές διώξεις

Στις 23 Αυγούστου του 1939 ο Χίτλερ με τον Στάλιν υπέγραψαν τη λεγόμενη συμφωνία 'Μολότωφ - Ρίμπεντροπ' με την οποία δεσμεύονταν να μην επιτεθεί η μια χώρα στην άλλη. Με αυτό το σύμφωνο άνοιξε ο δρόμος για την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας στην Πολωνία. Πέρυσι, η Ε.Ε. αποφάσισε να καθιερώσει αυτήν την ημερομηνία ως ημέρα μνήμης για τα θύματα των ολοκληρωτικών και αυταρχικών καθεστώτων. Πώς όμως ζουν σήμερα τα θύματα εκείνης της εποχής. Ένας Αλβανός και ένας Γερμανός θυμούνται και διηγούνται.

Κυνηγημένοι από μικρή ηλικία

Ο Μάνφρεντ Βάγκνερ είναι συνταξιούχος και ζει σήμερα στη Θουριγγία. Ήταν μαθηματικός και έχει ένα χόμπι, την κριτική ενασχόληση με την ιστορία της Ανατολικής Γερμανίας. «Σημείο εκκίνησης είναι η προσωπική μου εμπλοκή», λέει σήμερα. «Ως φοιτητής φυλακίστηκα 3 χρόνια και με την οικογένειά μου διέφυγα στο εξωτερικό μέσα από τη Δυτική Γερμανία».

Ήταν το 1958 όταν συνελήφθη με την κατηγορία της υποκίνησης επικίνδυνων πράξεων για το κράτος. Κρατήθηκε στις φυλακές και όταν το 1961 του δόθηκε αμνηστία, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Ανατολική Γερμανία μέσα από τα κοινά σύνορα.

Ο Φάτμπαρντ Ντόκο καταδιώχτηκε κι αυτός από τους κομμουνιστές και μένει στην Αλβανία. Εκεί είναι επικεφαλής μιας εταιρείας οικοδομών, που ίδρυσε ο ίδιος με τον αδελφό του. Ο Ντόκο γεννήθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο παππούς του εκτελέστηκε το 1954 ως εχθρός των κομμουνιστών και η μητέρα του κατέληξε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Εκεί γνώρισε τον άνδρα της και εκεί γεννήθηκε και ο Ντόκο. Η οικογένεια περιπλανήθηκε σε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης και ο μικρός πήγε σε διάφορα σχολεία. Όταν έγινε 14 χρονών εργάστηκε στα χωράφια με τους γονείς του. Στο σχολείο δεν ξαναπήγε γιατί στιγματίστηκε ως εχθρός της εργατικής τάξης. Αντίθετα στον Μάνφρεντ Βάγκνερ επετράπη να τελειώσει τις σπουδές του στην Ανατολική Γερμανία, στη συνέχεια εργάστηκε ως προγραμματιστής στον κολοσσό Καρλ Τσάις στην Ιένα. Οι δύο άνδρες συναντηθήκαν τον περασμένο Μάιο, όταν ο Μάνφρεντ επισκέφθηκε την Αλβανία με το Ίδρυμα για την επεξεργασία των εγκλημάτων της πρώην Α. Γερμανίας

«Να χυθεί άπλετο φως»

«Ενδιαφέρομαι για την επεξεργασία των πολιτικών δρώμενων εδώ στη Γερμανία, αλλά επίσης και σε σύγκριση και με ότι συνέβη σε άλλες χώρες», λέει. «Ταξιδέψαμε με το Ίδρυμα σε πολλές πρώην κομμουνιστικές χώρες και συλλέξαμε πολλές και διαφορετικές εμπειρίες».

Η δικαστική αποκατάσταση των όσων διώχθηκαν πολιτικά στη Γερμανία έγινε ήδη αρχές του 1990, στην Αλβανία ωστόσο προηγήθηκε η υλική αποζημίωση των θυμάτων. «Στην Αλβανία υπάρχουν θύματα που ούτε καν διεκδίκησαν οικονομική αποζημίωση, διότι οι αρχές ζήτησαν πολλά έγγραφα», λέει. «Οι ηλικιωμένοι και ασθενείς δεν είχαν τη δύναμη να μαζέψουν όλα αυτά τα έγγραφα».

Στη Γερμανία, το 1992 τα αρχεία της Στάζι άνοιξαν για τα τότε θύματα. Στην Αλβανία την ίδια χρονιά μοιράστηκαν τα αρχεία ανάμεσα στο υπουργείο Εσωτερικών και τις μυστικές υπηρεσίες χωρίς να ακουστούν οι απόψεις των εμπειρογνωμόνων. Πολλοί φάκελοι βέβαια είχαν καταστραφεί τα δύο προηγούμενα χρόνια, ενώ μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει νομοθετική ρύθμιση που να δίνει το δικαίωμα στους πολίτες να διαβάσουν το φάκελό τους.

Σε ένα σημείο πάντως η Γερμανία με την Αλβανία μοιάζουν: οι πολιτικά διωκόμενοι δύσκολα δέχθηκαν να μιλήσουν δημόσια για την περιπέτεια της ζωής τους. Πολλοί δεν θέλησαν ούτε καν να οργανωθούν σε συλλόγους πολιτικά διωκομένων. Κράτησαν το παρελθόν μέσα τους. Άλλοι πάλι δίνουν πολύ μεγάλη σημασία στο να μαθευτεί τί ακριβώς έγινε εκείνα τα μαύρα χρόνια. Τόσο στη Γερμανία όσο και στην Αλβανία υπάρχουν ακόμη δυνάμεις που ενδιαφέρονται να χυθεί άπλετο φως στα εγκλήματα που διεπράχθησαν από τα κομμουνιστικά καθεστώτα.

Cama Aida/Ειρήνη Αναστασοπούλου

Επιμέλεια Σύνταξης: Μαρία Ρηγούτσου