Εν αναμονή νέας πολιτικής από τη Μέρκελ

Δύο λύσεις προτείνονται συνήθως για την προσφυγική κρίση, ώστε να αποφευχθούν οι ακραίες ιδέες: θα πρέπει να αντιμετωπιστούν πρωτίστως οι αιτίες του κακού και θα πρέπει να υπάρξει μια ενιαία ευρωπαϊκή λύση. Και τα δύο αξιώματα είναι ορθά, ακούγονται ωστόσο σαν δικαιολογία προς αποφυγή δυσκολότερων αποφάσεων. Μέχρι να επανέλθει η σταθερότητα και η ευημερία στις χώρες από τις οποίες εκτοπίζονται άνθρωποι λόγω πολέμου, διωγμών και απόγνωσης, θα πρέπει να περάσουν δεκαετίες. Κι ίσως απόλυτη ηρεμία να μην επικρατήσει ποτέ. Την ίδια ώρα οι προσπάθειες για μια ενιαία ευρωπαϊκή γραμμή έχουν μέχρι τώρα αποτύχει.

Ακόμη χειρότερα, τα μέτωπα εντός της ΕΕ είναι πιο ανυποχώρητα από ποτέ. Ενώ η γερμανίδα καγκελάριος, με τη σχετικά φιλελεύθερη προσφυγική πολιτική της, είναι πλέον απομονωμένη. Μέχρι και ο στενός εταίρος της Γερμανίας, η Γαλλία, διεμήνυσε διά στόματος του γάλλου πρωθυπουργού Εμμανουέλ Βαλς ότι η Άγκελα Μέρκελ δεν θα πρέπει να περιμένει μεγάλη βοήθεια σχετικά με τον αριθμό υποδοχής προσφύγων από τη γειτονική χώρα.

Την ίδια ώρα τα τρία τέταρτα των γερμανών ερωτηθέντων σε σχετική έρευνα πιστεύουν ότι η κυβέρνηση της χώρας δεν έχει τον έλεγχο της κατάστασης. Πολύ νωρίτερα απ' ό,τι στη Γερμανία ωστόσο η πολιτική της Μέρκελ αντιμετωπίζεται από τους Ευρωπαίους με άρνηση, αν όχι με τρόμο. Κι ενώ η γερμανίδα καγκελάριος μοχθεί να πάρει με το μέρος της την ΕΕ, διαπιστώνει ότι το κύρος που απολάμβανε στα πλαίσια της οικονομικής κρίσης έχει μειωθεί.

Μια δίκαιη κατανομή των προσφύγων; Δεν είναι λίγοι εκείνοι στην Ευρώπη που θεωρούν ότι ακριβώς η ανοιχτή πολιτική της Μέρκελ στο θέμα της υποδοχής των προσφύγων προκάλεσε τις μαζικές ροές. Φιλοξενία προσφύγων βάσει ποσοστών; Κάτι τέτοιο λειτουργεί στην εποχή των ευάλωτων εξωτερικών συνόρων της ΕΕ σαν επιταγή εν λευκώ για αέναες μετακινήσεις. Και το σχέδιο να κρατήσει η Τουρκία τους πρόσφυγες με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση ενώ παράλληλα να περιοριστούν τα ποσοστά της στην υποδοχή προσφύγων; Ο τούρκος πρόεδρος Ερντογάν διεμήνυσε ότι είναι έτοιμος να αφήσει ανεξέλεγκτα ανά πάσα στιγμή τα σύνορα της χώρας του προς την Ευρώπη ζητώντας από τους Ευρωπαίους οποιοδήποτε αντίτιμο. Παράλληλα η προθυμία των κρατών της ΕΕ να δεχθούν λίγο υψηλότερα ποσοστά προσφύγων είναι περιορισμένη.

Ώρα για έναν νέο πολιτικό ρεαλισμό

Το μόνο που συνδέει τα κράτη-μέλη είναι η επιθυμία για θωράκιση των συνόρων, κάτι που οι χώρες σχεδιάζουν μεμονωμένα ή κατά ομάδες: η Σουηδία ανήγγειλε το τέλος της φιλελεύθερης προσφυγικής πολιτικής της. Η Αυστρία επέβαλε όριο στη φιλοξενία προκαλώντας συνειδητά ένα ντόμινο εξελίξεων στη βαλκανική οδό. Οι χώρες του Βίζεγκραντ (Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία και Σλοβακία) θέλουν να «βοηθήσουν» την ΠΓΔΜ, η οποία δεν ανήκει στην ΕΕ, να περιφράξει τα σύνορά της με την Ελλάδα, καθώς η τελευταία δεν είναι σε θέση να συγκρατήσει τις προσφυγικές ροές προς Βορρά. Αυτό θα οδηγούσε τη χώρα στην έξοδό της από τον χώρο Σένγκεν, ο οποίος έχει ήδη πληγεί από τους αμέτρητους συνοριακούς ελέγχους. Η Συνθήκη του Σένγκεν απειλείται να πέσει θύμα της ευρωπαϊκής ασυμφωνίας.

Μένουν πλέον μόνο λίγες εβδομάδες, ώστε να μειώσει η Ευρώπη τον αριθμό τον προσφύγων. Με βάση αυτόν το στόχο θα αξιολογηθεί και η νέα Σύνοδος Κορυφής. Εκεί η Μέρκελ δε θα μπορέσει να διατηρήσει την πολιτική των ανοιχτών συνόρων ενώπιον των υπολοίπων Ευρωπαίων. Εάν εξακολουθήσει να κρατά ανοικτά τα σύνορα, ενώ οι άλλες χώρες τα κλείνουν, τότε η Γερμανία θα πρέπει να επωμιστεί όλο το βάρος. Πράγμα το οποίο δε θα της επιτρέψουν άλλωστε ούτε οι ίδιοι οι συμπατριώτες της.

Αλλά και σε πανευρωπαϊκό πολιτικό επίπεδο είναι πολλά που διακυβεύονται επίσης. Στην ΕΕ υπάρχει ισχυρό κίνητρο για μια κοινή λύση της πρωτοφανούς αυτής κρίσης. Εκεί τα αξιώματα της Μέρκελ «Θα τα καταφέρουμε» και «Δεν υπάρχουν όρια» δε γίνεται να αποτελούν μέτρο των αποφάσεων. Η ώρα για έναν νέο πολιτικό ρεαλισμό έχει φτάσει.

Κρίστοφ Χάσελμπαχ