Επηρεάζει η Ιταλία την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση;

Έχουν περάσει 8 ημέρες από τις ιταλικές εκλογές και οι ηγέτες των μεγάλων παρατάξεων της Ιταλίας επιδίδονται ακόμη σε τακτικισμούς, με τον Μπέπε Γκρίλο να προαναγγέλλει διαδικτυακό δημοψήφισμα για την έξοδο της Ιταλίας από το ευρώ και τον ηγέτη της Κεντροαριστεράς Πιερλουίτζι Μπερσάνι να κάνει ανοίγματα προς τον ηθοποιό, αποδεχόμενος τα κυριότερα σημεία του προγράμματός του. Οι εξελίξεις στην Ρώμη, αλλά και γενικότερα η ενίσχυση του ευρωσκεπτικισμού και σε άλλες χώρες της Ευρώπης δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας και θέτουν για ακόμη μια φορά πολλά ερωτήματα. Μπορεί η ΕΕ να αλλάξει; Πόση αλληλεγγύη μπορεί να αντέξουν τα θεμέλια της; Έχει νόημα η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης;

Στον πάγο τα σχέδια για την πολιτική ενοποίηση της ΕΕ;

Ο Ντάνιελ Γκρος, διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών (CEPS) που εδρεύει στις Βρυξέλλες, λέει σχετικά: «Μετά τις ιταλικές εκλογές, πιστεύω, ότι η υπόθεση της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης πήγε πολύ πίσω. Αποδεικνύεται με κάθε ευκαιρία ότι για πολλές χώρες δεν είναι σημαντικό το τι θα γίνει από κοινού στην Ευρώπη, αλλά μόνο η εσωτερική κατάσταση. Το ζήτημα για πολλούς είναι πώς θα αντλήσουν οφέλη σε βάρος των άλλων, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στο τι θέλουν οι ίδιοι. Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί όσον αφορά νέα σχέδια για την πολιτική ενοποίηση. Όπως συμπεραίνουμε από την περίπτωση της Ιταλίας, οι στόχοι δεν θα επιτευχθούν».  

Πολλοί υποστηρίζουν ότι υπάρχει το σοβαρό ενδεχόμενο η ΕΕ να μην αντέξει την κρίση και να διασπαστεί σε μπλοκ συμφερόντων. Ο Ντάνιελ Γκρος δεν μπορεί να αποκλείσει επιδείνωση της κατάστασης. «Δυστυχώς είναι μια πραγματικότητα ότι διευρύνεται το χάσμα μεταξύ βορειοευρωπαίων και νοτιοευρωπαίων. Και αυτό όχι επειδή είναι οικονομικά αναπότρεπτη αυτή η εξέλιξη, αλλά επειδή σε κάποιες χώρες του Νότου δεν υπάρχει η πολιτική βούληση για τη λήψη μέτρων που θα οδηγούσαν στην μείωση του χάσματος», υποστηρίζει ο διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών. 

«Αν αλλάξει πορεία η Ιταλία θα πρέπει να ανησυχούμε»

Άλλοι αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερη αισιοδοξία τις εξελίξεις. Ο Γιούργκεν Μάτες από το Ινστιτούτο της Γερμανικής Οικονομίας IW, ελπίζει ότι ο πολιτικός κόσμος της Ιταλίας θα καταλήξει σε ένα κυβερνητικό πρόγραμμα που θα συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις που εγκαινίασε ο Μάριο Μόντι. «Εάν αναλάβει κυβερνητικές ευθύνες ένα κόμμα που θα αναστρέψει την μεταρρυθμιστική πορεία που επέλεξε ο Μόντι, θα πρέπει πράγματι να ανησυχούμε», επισημαίνει ο γερμανός οικονομολόγος.

Ο Γιούργκεν Μάτες εκτιμά ότι σε περίπτωση ανατροπής των μεταρρυθμίσεων το κόστος δανεισμού της Ιταλίας θα αυξηθεί επικίνδυνα και πιθανότατα η ΕΚΤ δεν θα είναι σε θέση να «καθησυχάσει» τις αγορές. Κι αυτό γιατί οι δεσμεύσεις της «ευρωτράπεζας» ισχύουν μόνον υπό την προϋπόθεση ότι η Ιταλία θα ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις της. Πέραν τούτου, στους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης έχει σημάνει συναγερμός και το ενδεχόμενο μιας νέας υποβάθμισης της Ιταλίας είναι ανοιχτό.

Δυνάμεις που καταπολεμούν τις μεταρρυθμίσεις

Τα σενάρια αυτά δεν τα αποκλείει ο Ντάνιελ Γκρος που αντιμετωπίζει πιο απαισιόδοξα τις εξελίξεις. Σύμφωνα με τον διευθυντή του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών, στην Ιταλία και σε άλλες χώρες της ευρωζώνης υπάρχει μια συμμαχία δυνάμεων που καταπολεμούν τις μεταρρυθμίσεις, καθώς δεν θέλουν να χάσουν τα προνόμιά τους. «Και προφανώς μέχρι τώρα η κρίση στην Ιταλία δεν ήταν τόσο βαθιά ώστε να πείσει τον λαό ότι θα πρέπει να γίνουν αλλαγές και μάλιστα θεμελιώδεις. Και εφόσον αυτό δεν έχει γίνει ακόμη κατανοητό στην Ιταλία, οι Βρυξέλλες λίγα πράγματα μπορούν να κάνουν», λέει ο Ντάνιελ Γκρος.

Υπάρχουν όμως και άλλες φωνές που αποκωδικοποιούν με διαφορετικό τρόπο το μήνυμα των ιταλικών εκλογών και τη στάση των Ιταλών. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Μάρτιν Σουλτς παρέπεμψε στα μέτρα λιτότητας και την ανεργία που μαστίζουν την Ιταλία και σε τελική ανάλυση ευνοούν πολιτικές αναταράξεις.

Ralf Bosen/Σταμάτης Ασημένιος

Υπεύθ. σύνταξης: Στέφανος Γεωργακόπουλος