Επιστροφή στη μητρική γλώσσα

«Η μητρική γλώσσα δεν αποτελεί για μας ιδιαίτερο εμπόδιο», αναφέρει η Χέρμα Κνάμπε, εκπαιδευτικός δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην πόλη Έμντεν της βόρειας Γερμανίας. Για τα παιδιά που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών υπάρχει η δυνατότητα εκμάθησης γερμανικών σε ειδικά φροντιστήρια.

Η Κάτριν Σάλκοβ, κοινωνική λειτουργός σε ένα δημοτικό σχολείο του Ρόνενμπεργκ, αναφέρει επίσης πως οι Τούρκοι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν στο σχολείο επιπλέον μαθήματα τουρκικής γλώσσας.Τι συμβαίνει όμως με τις υπόλοιπες γλώσσες; Η φετινή Didacta, η μεγαλύτερη έκθεση της Ευρώπης για την εκπαίδευση που λαμβάνει χώρα στο Ανόβερο, επιχειρεί να απαντήσει στα ερωτήματα αυτά.

Ένα στα τρία παιδιά που μεγαλώνουν στη Γερμανία είναι δίγλωσσο ή ακόμη και τρίγλωσσο. Στις οικογένειες μεταναστών τα γερμανικά αποτελούν κατά κανόνα τη δεύτερη ομιλούμενη γλώσσα. Παρά τις προσπάθειες για γλωσσική ένταξη των μαθητών αυτών με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, τα ποσοστά επιτυχίας τους στην εκπαιδευτική διαδικασία σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση παραμένουν χαμηλά. Μάλιστα στην ατζέντα της ετήσιας συνάντησης στη γερμανική καγκελαρία με θέμα την κοινωνική ένταξη των μεταναστών, κορυφαία θέση κατείχε φέτος το γλωσσικό ζήτημα.

Πρώτος στόχος η γλωσσική ένταξη

Η φετινή Didacta θέτει ως κεντρικό θέμα τη γλωσσική εκπαίδευση των ξένων μαθητών στα γερμανικά σχολεία. «Οι δάσκαλοι φωνάζουν για βοήθεια» αναφέρει χαρακτηριστικά η Πατρίτσια Χάνε-Βόλτερν, εκπρόσωπος του Δικτύου Προώθησης της Πολυγλωσσίας. Ελλείψει κεντρικού σχεδιασμού, οι εκπαιδευτικοί καταλήγουν σε βιαστικές λύσεις οι οποίες διευρύνουν αντί να καλύπτουν το γλωσσικό χάσμα μεταξύ Γερμανών και αλλόγλωσσων μαθητών.

Η Γερμανία έχει επενδύσει τεράστια κονδύλια στη δημιουργία εξειδικευμένων σχολείων  στη διδασκαλία της γερμανικής ως δεύτερης γλώσσας. Εντούτοις πολλοί δίγλωσσοι μαθητές καταλήγουν να μην έχουν επάρκεια ούτε στη γερμανική αλλά ούτε και στη μητρική τους γλώσσα. Σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου της Κολωνίας οι μαθητές οι οποίοι έμαθαν πρώτα τη μητρική τους γλώσσα, κατάφεραν να ενταχθούν καλύτερα στο γερμανικό σχολείο. Παρατηρήθηκε μάλιστα πως τα ίδια παιδιά μπορούν στη συνέχεια να μάθουν ευκολότερα και άλλες ξένες γλώσσες. Κι αυτό γιατί, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, έχουν κατορθώσει από νωρίς να εσωτερικεύσουν τους αναγκαίους γλωσσικούς αυτοματισμούς.

Σεβασμός στη μητρική γλώσσα

Στην πράξη ωστόσο τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά σύμφωνα με την Κριστίνα Τρόγιαν του Ινστιτούτου Γκέτε. Η πολυγλωσσία και ο τρόπος με τον οποίο οι δάσκαλοι καλούνται να τη χειριστούν αποτελούν σίγουρα πολύπλοκα ζητήματα. Ως δασκάλα γερμανικών, προσπαθεί να βρει την καταλληλότερη μέθοδο διδασκαλίας των γερμανικών ως δεύτερης γλώσσας. Και καταλήγει πως: «Είναι πιο αποτελεσματικό για τους ξενόγλωσσους μαθητές να διδάσκονται τη γερμανική γλώσσα εντός του κανονικού σχολικού προγράμματος και όχι σε ξεχωριστά μαθήματα ένταξης». Είναι άλλωστε υποχρέωση του κάθε εκπαιδευτικού, ανεξαρτήτως του αντικειμένου που διδάσκει, να μεριμνά για το γλωσσικό επίπεδο των μαθητών του.

Η γλωσσολόγος Ρεϊάν Κουμγιουτσού του Πανεπιστημίου του Φλένσμπουργκ εκτιμά πως η διδασκαλία της μητρικής γλώσσας πρέπει να ξεκινά ήδη από το νηπιαγωγείο. Τα αποτελέσματα της έρευνάς της που διήρκεσε αρκετά χρόνια σε ένα νηπιαγωγείο στο Κίελο, έδειξαν πως το γεγονός ότι η βασική γλώσσα που χρησιμοποιούσαν οι 15 γερμανο-τουρκικής καταγωγής μαθητές στο νηπιαγωγείο ήταν η μητρική, εν προκειμένω τα τουρκικά, συνέβαλε αργότερα στην ομαλή ένταξή τους στο γερμανικό σχολείο. Η πλειοψηφία των παιδιών αυτών πηγαίνει σήμερα στο γερμανικό Γυμνάσιο.

Η Χαβά Τσελίκ από την Τουρκία, μητέρα τριών παιδιών αναφέρει βάσει της προσωπικής της εμπειρίας τη σημασία της καλής γνώσης της μητρικής γλώσσας. Έχοντας δοκιμάσει με τα δύο μεγαλύτερα παιδιά της να μιλάνε μόνο γερμανικά, το αποτέλεσμα ήταν να αντιμετωπίζουν σήμερα και τα δύο δυσκολίες τόσο με τα γερμανικά όσο και με τα τουρκικά. Αντίθετα όταν δοκίμασε με το τρίτο της παιδί να μιλάνε στο σπίτι μόνο τουρκικά, το αποτέλεσμα ήταν η εξάχρονη πλέον κόρη της να τα καταφέρνει θαυμάσια και με τις δύο γλώσσες.

Janine Albrecht/ Δήμητρα Κυρανούδη

Υπεύθ. σύνταξης: Στέφανος Γεωργακόπουλος