Ευρωπαϊκά διλήμματα για την Κριμαία

Συνεδριάζουν σήμερα εκτάκτως στις Βρυξέλλες οι υπουργοί Εξωτερικών των χωρών-μελών της ΕΕ υπό την επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάθριν Άστον. Η ίδια έχει ήδη καταδικάσει τη ρωσική εμπλοκή στην χερσόνησο της Κριμαίας, υπενθυμίζοντας στον ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν ότι η ανάπτυξη στρατευμάτων στην Κριμαία, στη βάση απόφασης του ρωσικού κοινοβουλίου, συνιστά παράβαση των κανόνων του διεθνούς δικαίου, και ειδικότερα των κανόνων που διέπουν τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην ΕΕ (OAΣΕ). H Κάθριν Άστον τόνισε επίσης ότι η κυριαρχία της Ουκρανίας θα πρέπει να γίνεται σεβαστή. Ωστόσο η ίδια μέχρι στιγμής δεν έχει κάνει καμία αναφορά στο τι θα σήμαινε πρακτικά για την ΕΕ η ρωσική κατάληψη της Κριμαίας ή μια ενδεχόμενη πολεμική σύρραξη Ρωσίας-Oυκρανίας.

Η σημερινή συζήτηση στις Βρυξέλλες αναμένεται να επικεντρωθεί στο «τίμημα» που η Ρωσία θα πρέπει να πληρώσει σε περίπτωση εισβολής στην Κριμαία. Το κρίσιμο ζήτημα για τους ευρωπαίους υπ. Εξ είναι να πλαισιώσουν τις προειδοποιήσεις τους προς τη Ρωσία με μία αποτελεσματική στρατηγική επιβολής κυρώσεων. Θα πρέπει όμως πρώτα να αποφασίσουν ποια ακριβώς θα είναι αυτή η στρατηγική.

Σενάρια για κυρώσεις και περιορισμούς

Μία πιθανή κύρωση θα ήταν ο αποκλεισμός της Ρωσίας από μελλοντικά διεθνή fora, όπως το επόμενο G8 που αναμένεται να διεξαχθεί στο Σότσι της Ρωσίας. Η ΕΕ θα μπορούσε επίσης να "παγώσει" το χρονοδιάγραμμα των ενεργειακών συναλλαγών με τη Ρωσία, το οποία συμφωνήθηκε το 2013 και έχει προβλεφθεί να διαρκέσει μέχρι το 2050. Ένα άλλο μέτρο θα μπορούσε να είναι η επιβολή κυρώσεων σε άτομα. Ένα τέτοιο μέτρο θα ήταν η άρνηση εισόδου στις χώρες της ΕΕ για τον πρόεδρο Πούτιν όσο και για άλλους υψηλά ιστάμενους ρώσους πολιτικούς ή ακόμη και το πάγωμα των ξένων τραπεζικών τους λογαριασμών. Ας σημειωθεί ότι πολλοί πλούσιοι Ρώσοι διατηρούν τραπεζικούς λογαριασμούς σε χώρες της ΕΕ, όπως την Κύπρο. Όποια μέτρα, όμως, και τελικά ληφθούν δεν θα πρέπει να μείνουν μόνο στη θεωρία, αλλά να έχουν απτά αποτελέσματα.

Το εμπόδιο της ενεργειακής εξάρτησης

Σύμφωνα με την Κομισιόν, η Ρωσία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της ΕΕ. Από την άλλη πλευρά, η ΕΕ είναι για τη Ρωσία ο μεγαλύτερος εμπορικός και επενδυτικός εταίρος. Και ενώ η επιβολή περιορισμών στις εμπορικές συναλλαγές θα μπορούσε να αποφέρει καρπούς, η επιλογή αυτής της οδού θα επηρέαζε και τις δύο πλευρές: οποιαδήποτε επιβολή εμπορικών κυρώσεων προς τη Ρωσία θα οδηγούσε σε μια αντίστοιχη ρωσική απάντηση προς την ΕΕ. Επίσης μια επιβολή εμπορικών περιορισμών δύσκολα θα μπορούσε να λειτουργήσει στην πράξη, αφού η Ρωσία, ως μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου προστατεύεται από πλέγμα σχετικών διατάξεων. Τόσο ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο όσο και η γερμανίδα ευρωβουλευτής των Πρασίνων Ρεμπέκα Χαρμς έχουν τονίσει, με πολλές αφορμές, ότι η ΕΕ εξαρτάται ενεργειακά από τη Ρωσία. Συγχρόνως όμως και η Ρωσία εξαρτάται από την ΕΕ, καθώς είναι ένας από τους σημαντικότερους «πελάτες». Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Ενέργειας τα 2/3 των ρωσικών εξαγωγών ενέργειας έχουν προορισμό χώρες της ΕΕ. Ας σημειωθεί επίσης ότι η εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο κυμαίνεται, ανάλογα με το κράτος-μέλος από 20% έως 70%. Αυτή ακριβώς η σχέση ενεργειακής εξάρτησης δεν αναμένεται να μεταβληθεί άμεσα.

Πιθανή η επιβολή διπλωματικών κυρώσεων

Σε κάθε περίπτωση μια στρατιωτική ανάμειξη από πλευράς ΕΕ και ΝΑΤΟ θεωρείται άνευ βάσης στην περίπτωση της κρίσης στην Κριμαία. Άλλωστε η Ουκρανία δεν είναι καν μέλος του ΝΑΤΟ. Το 2008, κατά τη διάρκεια της κρίσης μεταξύ Ρωσίας και Γεωργίας, το ΝΑΤΟ και η ΕΕ αντέδρασαν μόνο με τη λήψη διπλωματικών μέσων. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, οι υπ. Εξωτερικών της ΕΕ αναμένεται να συζητήσουν την παροχή οικονομικής βοήθειας προς τη μεταβατική κυβέρνηση της χώρας. Η βοήθεια αυτή θα μπορούσε να ανέλθει σε δύο με τέσσερα δισ. ευρώ. Εάν η Ουκρανία -η οποία βρίσκεται σε φάση οικονομικής κατάρρευσης- θέλει να έχει ελπίδες απέναντι στις ρωσικές διεκδικήσεις, θα πρέπει να διαθέτει και τα απαραίτητα οικονομικά μέσα. Στο μεταξύ, ο ελβετός υπ. Εξωτερικών και επικεφαλής του OΑΣΕ, Ντιντιέ Μπουρκχάλτερ, προτείνει τη μεσολάβηση του Οργανισμού προκειμένου να λειτουργήσει ως «πλατφόρμα» για ένα γόνιμο διάλογο, με στόχο την αποφυγή μονομερών λύσεων. Τόσο η ΕΕ όσο και η Ουκρανία, η Ρωσία αλλά και οι ΗΠΑ είναι μέλη του OAΣΕ. Οι Ευρωπαίοι αναμένεται να ζητήσουν κι αυτοί από την πλευρά τους την άμεση αποστολή στην Ουκρανία διεθνών παρατηρητών του ΟΗΕ είτε του ΟΑΣΕ, προκειμένου να εξετάσουν τα γεγονότα που προηγήθηκαν.

Βernd Riegert / Δήμητρα Κυρανούδη / Νίκος Μπέλλος, Βρυξέλλες

Υπεύθ. Σύνταξης: Σταμάτης Ασημένιος