Η αρχαιότητα και οι Νεοέλληνες

Πώς πορευόμαστε συνήθως; Με βεβαιότητες, πότε περισσότερο και πότε λιγότερο άκριτες, αλλά εξίσου απαραίτητες, βακτηρίες για να διανύσει κανείς τη ζωή. Περίπου τα ίδια ισχύουν και για τους λαούς. Πορεύονται με πότε περισσότερο και πότε λιγότερο μυθικές βεβαιότητες. Αλλά είναι καλό που και που να ελέγχει κανείς αυτές τις βεβαιότητες, στην ιδανική περίπτωση και να τις διορθώνει ακόμα, να τις προσαρμόζει κάπως στην πραγματικότητα όταν μερικές φορές της ξεφεύγουν κυριολεκτικά. Δύσκολες οι διαδικασίες προσγείωσης για τα άτομα και πόσο μάλλον για τα έθνη. Και πόσo μάλλον σε τούτους τους καιρούς της κρίσης και της φαινομενικής τουλάχιστον ασφυξίας. Φαίνεται ότι ένας πνεύμονας ελεύθερης ανάσας και τολμηρής σκέψης άνοιξε στη λεωφόρο Συγγρού!

Συγκρίσεις για το παρόν

Εγκαινιάστηκε εκεί πριν από λίγες μέρες η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Αλέξανδρος Ωνάσης με ένα διεθνές συμπόσιο για το καίριο ερώτημα αν το παρελθόν έχει μέλλον, αν πιο συγκεκριμένα η αρχαία ελληνική εμπειρία και σκέψη μπορεί να αξιοποιηθεί και στον 21ο αιώνα. Κάθε άλλο παρά απαρατήρητο πέρασε αυτό το συμπόσιο. Η εφημερίδα του Βερολίνου Tagesspiegel για παράδειγμα του αφιέρωσε αναλυτικό ρεπορτάζ αυτή την εβδομάδα. Διαβάζουμε: «Σίγουρα η σημερινή Ελλάδα έχει σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Αν όμως ανατρέξει κανείς σαράντα χρόνια πίσω στην εποχή της δικτατορίας ή ξαναθυμηθεί τη δεκαετία του 20 με τον πόλεμο κατά της Τουρκίας και τη φυγή του μικρασιατικού ελληνισμού, αν διατρέξει κανείς τα τελευταία 150 χρόνια και παρακολουθήσει το χάος που συνόδευε από τη σύστασή του το νέο ελληνικό κράτος, τότε η σύγκριση δεν αποβαίνει και τόσο αρνητική για το παρόν.» Βέβαια αυτές οι σκέψεις δεν ανήκουν στον Γερμανό αρθρογράφο, ανήκουν στον πρόεδρο του Ιδρύματος Ωνάσης Αντώνιο Παπαδημητρίου, αλλά μας δίνουν ένα ωραίο παράδειγμα στοχαστικής απόστασης από μια αρνητική βεβαιότητα των ημερών μας, ότι όλα είναι αθεράπευτα μαύρα.

Διαδικασία προσγείωσης

Ο Γερμανός αρθρογράφος παίρνει την πρωτοβουλία και μας υποδεικνύει λίγο παρακάτω τη στοχαστική απόσταση από μια θετική βεβαιότητα. Διαβάζουμε: «Το στρογγυλό τραπέζι για την ιστορία που διηύθυνε ο πρόεδρος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Hans-Joachim Gehrke μας θύμισε την εποχή που στα ευρωπαϊκά κέντρα εξουσίας οι φιλέλληνες στήριξαν τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων αγροτών, πειρατών και εμπόρων και τους βοήθησαν να αποτινάξουν την τουρκική κυριαρχία. Την εποχή εκείνη βρισκόταν σε λειτουργία ο μύθος. Και η Ελλάδα βρισκόταν αιώνες μακριά από τον ελληνικό πολιτισμό, όπως τον φανταζόμαστε και τον ονειρευόμαστε. Ένα πρώιμο παράδειγμα εθνογένεσης.» Αυτά στη γερμανική εφημερίδα. Ποιο θα ήταν άραγε το εξαγόμενο, αν αυτή η δεύτερη διαδικασία προσγείωσης μας οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι είμαστε λιγότερο ένα πανάρχαιο ένδοξο έθνος που όλοι οφείλουν να σέβονται και περισσότερο ένα νεότερο ταπεινό έθνος που όλοι μπορούν να συμπαθούν; Μήπως τότε, αβαρείς αλλά νουνεχέστεροι, πετυχαίναμε περισσότερα, τακτοποιούσαμε καλύτερα το μικρό συμπαθητικό παρόν μας;

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου