Η αφηγηματική ζωγραφική της Μ. Ψωμά

Στην περιοχή γύρω από τον πάλαι ποτέ συνοριακό σταθμό Checkpoint Charlie μεταξύ Ανατολικού και Δυτικού Βερολίνου έχουν εγκατασταθεί τα τελευταία χρόνια περίπου 40 γκαλερί. Ο μεγάλος αριθμός δικαιώνει και το όνομα της περιοχής: Berlin Gallery District. Εδώ έχει εγκατασταθεί πριν από ενάμιση χρόνο περίπου η γκαλερί Heinz-Martin Weigand, στην οποία έχουν παρουσιαστεί κατά το διάστημα που πέρασε 24 ανερχόμενοι καλλιτέχνες από τη Γερμανία, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Για πρώτη φορά ο γκαλερίστας Χάιντς-Μάρτιν Βάιγκαντ εκθέτει έργα έλληνα ζωγράφου και συγκεκριμένα της Μανταλίνας Ψωμά.

«Το ό,τι πρόκειται για μια καταπληκτική και καλή ζωγράφο, αυτό δεν χρειάζεται ούτε συζήτηση. Προσωπικά προτιμώ όμως μακροχρόνιες συνεργασίες. Δεν ενδίδω στον ενθουσιασμό της στιγμής βλέποντας εντυπωσιακά έργα. Θα πρέπει να είμαι σίγουρος για κάποιον. Για την Μανταλίνα μπορώ να πω ότι είναι μια καλλιτέχνιδα που για μεγάλο διάστημα πραγματεύεται συγκεκριμένα θέματα και εμβαθύνει σε αυτά. Αυτός ο τρόπος προσέγγισης ταιριάζει στο δικό μου», λέει ο Χάιντς-Μάρτιν Βάιγκαντ.

Αγγλοσαξονικές επιρροές

Για τη 46χρονη Μανταλίνα Ψωμά η έκθεση στο Βερολίνο είναι μια επιστροφή. Δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια, από το 1985 ως το 2000, ζούσε σε αυτή την πόλη. Εδώ σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και όπως θα εξομολογηθεί, εδώ ουσιαστικά έχει ενηλικιωθεί, εδώ διαμορφώθηκε το έργο και η προσωπικότητα της. Όπως είπε, «το Βερολίνο είναι η δεύτερη πατρίδα μου, αν όχι η πρώτη. Και θα ήμουν εδώ αν είχε καλύτερο κλίμα. Για να το πω εντελώς μπανάλ, αυτός ήταν ο μόνος λόγος που επέστρεψα Ελλάδα, κανένας άλλος».

Η δήλωση αυτή προκαλεί εκ πρώτης όψεως έκπληξη, επειδή το φως στους πίνακες της Μανταλίνας Ψωμά δεν μοιάζει σε τίποτα με το «φως της Ελλάδας», δηλαδή το φως του άπλετου ήλιου, αλλά παραπέμπει σε αυτό των βροχερών και μουντών ημερών στη Δυτική Ευρώπη. Αυτή η έλλειψη «ελληνικότητας» ισχύει όμως και για τα τοπία, σπίτια και πρόσωπα που απεικονίζει. Ένα δεύτερο αξιοσημείωτο στη ζωγραφική της είναι το γεγονός ότι παρότι σπούδασε στη Γερμανία, οι εικαστικές της αναφορές βρίσκονται αλλού.

«Δεν επηρεάστηκα ποτέ ιδιαίτερα από τη γερμανική ζωγραφική. Πιο πολύ έχω επηρεαστεί από τον αγγλοσαξονικό χώρο. Και να σκεφτεί κανείς ότι το 1985, που μπήκα εγώ στη σχολή, ακόμη υπήρχαν οι Wilde, οι λεγόμενοι άγριοι εξπρεσιονιστές. Μου αρέσουν, αλλά εγώ δεν μπορούσα να αντλήσω ποτέ κάτι από εκεί», σημειώνει η ελληνίδα ζωγράφος.

Στροφή στο ρεαλισμό

Ο μόνος από τους σύγχρονους γερμανούς ζωγράφους που την έχει επηρεάσει είναι ο Γκέρχαρντ Ρίχτερ. Επίσης, σημείο αναφοράς στη ζωγραφική της είναι από τους νεότερους ο Ντέιβιντ Χόκνεϊ και o Έντουαρντ Χόπερ, και από τους παλιότερους οι Γιαν βαν Άικ, Γιαν Βερμέερ, Ντιέγκο Βελάσκεθ και Εντγκάρ Ντεγκά. Με άλλα λόγια, η Μανταλίνα Ψωμά έχει επιλέξει το ρεαλιστικό τρόπο έκφρασης.

«Κάποια στιγμή στην πορεία μου κατάλαβα ότι ο μόνος τρόπος να ενώσω αυτά που σκέφτομαι και αυτά που νοιώθω ήταν ο ρεαλισμός. Όταν βρήκα μάλιστα και τεχνικά τον τρόπο που θα μπορούσα να πω αυτά που έχω να πω, μου ανοίχτηκε ένας μεγάλος δημιουργικός χώρος. Δεν ήθελα, όμως, αυτός ο ρεαλισμός να είναι μια απλή απεικόνιση, αλλά να σου δίνει με την ατμόσφαιρα που βγάζει κάτι παραπάνω, κάτι σουρεάλ, αλλά χωρίς να χρησιμοποιώ σουρεαλιστικά στοιχεία – κάτι απόκοσμο, κάτι παράξενο, κάτι ανοίκειο», εξηγεί.

Οι πίνακες της Μανταλίνας Ψωμά είναι αφηγηματικοί, εξιστορούν δηλαδή μια ιστορία. Κυρίως μιλούν για τη μοναξιά, την αδυναμία προσαρμογής στο περιβάλλον, την αποξένωση, το φόβο. Γιατί; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα εναπόκειται στον παρατηρητή.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

Υπεύθ. σύνταξης: Άρης Καλτιριμτζής