Η Αφρική στο ασιατικό μοντέλο ανάπτυξης;

Η οικονομία της υποσαχάριας Αφρικής αναπτύσσεται με γοργό ρυθμό. Για το 2014 το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ προβλέπει ανάπτυξη πάνω από το 5%, με πολλές χώρες όπως η Γκάνα και η Νιγηρία να ξεπερνούν κατά πολύ αυτό το ποσοστό. Σε πολλές αφρικανικές μεγαλουπόλεις έχει δημιουργηθεί μια ανώτερη κοινωνική τάξη προσανατολισμένη στην κατανάλωση.

Καμιά ομοιότητα με την Ασία

Ο όρος «αφρικανικοί λέοντες» για αυτές τις χώρες έχει πλέον καθιερωθεί σε αντιδιαστολή με τις «ασιατικές τίγρεις», όπως η Ταιβάν, η Ν. Κορέα ή η Σιγκαπούρη, που μέσα σε λίγες δεκαετίες από αναπτυσσόμενες χώρες έχουν μετατραπεί σε βιομηχανικές. Και όμως η σύγκριση δεν έχει βάση. «Διότι η ανάπτυξη στην Αφρική τα περασμένα 10-15 χρόνια δεν έχει καμιά ομοιότητα με την ανάπτυξη στην Ασία», τονίζει ο Ντέιβιντ Οβίρο από το Ινστιτούτο Οικονομικών Υποθέσεων στην Κένυα. Η μεγαλύτερη επιτυχία των «ασιατικών τίγρεων», που σε ένα μεγάλο ποσοστό δεν έζησαν την αποικιοκρατία, οφείλεται μεταξύ άλλων σε μια κρατικοδίαιτη οικονομία. Στη Ν. Κορέα, για παράδειγμα, μεγάλοι κρατικοί κολοσσοί κατέχουν βασική θέση στην αγορά.

Στην Ευρώπη αυτού του είδους τα κρατικά επιχειρηματικά μορφώματα δεν γίνονται αποδεκτά. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι δυτικές χώρες και οι οργανισμοί χαράζουν αναπτυξιακή πολιτική με βάση την καλή κυβερνητική πολιτική και την ελεύθερη οικονομία και όχι την πορεία εκδημοκρατισμού. Η οικονομική ανάπτυξη σε πολλούς «αφρικανικούς λέοντες» βασίζεται στο πλούσιο υπέδαφος σε πετρέλαιο και άλλους θησαυρούς. Οι εξαγωγές της Νιγηρίας βασίζονται σε ποσοστό 95% στο πετρέλαιο και τα κέρδη είναι τεράστια, αλλά δεν φθάνουν σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ είναι δεκαπέντε φορές χαμηλότερο από ό,τι στη Γερμανία.

Θέσεις εργασίας

Αλλά για να είναι βιώσιμη η ανάπτυξη χρειάζεται μια σταθερή μεσαία τάξη, διότι αυτή μόνο διασφαλίζει αγοραστική δύναμη και κοινωνική σταθερότητα.
«Εάν στην Αφρική δεν καταφέρουμε να κάνουμε το επόμενο βήμα προς την εκβιομηχάνιση και όχι την αποκλειστική εξαγωγή πρώτων υλών, δεν θα δημιουργηθεί ποτέ μεσαία τάξη» σημειώνει η Γιούντιθ Χέλφμαν-Χούντακ από την Αφρικανική Ένωση της γερμανικής οικονομίας. «Στην Ευρώπη μεσαία τάξη σχηματίστηκε σχετικά αργά, ενώ στην Ασία πιο γρήγορα, αλλά σε κάθε περίπτωση εάν δεν σχηματιστεί η Αφρική δεν θα μπορέσει να ορθοποδήσει μακροπρόθεσμα».

Η ανάπτυξη θα φέρει θέσεις εργασίας. Αντί να εξάγεται βαμβάκι και να εισάγονται υφάσματα από την Ασία, θα μπορούσαν τα υφάσματα να κατασκευάζονται στην αφρικανική αγορά. Αντί να εισάγεται χυμός ανανά από τη Βραζιλία, θα μπορούσαν να κατασκευαστούν βιομηχανίες χυμών μέσα στη χώρα. Με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργεί περισσότερη απασχόληση. Αλλά πολλοί Αφρικανοί με καλές σπουδές κάνουν καριέρα στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ, μιας και στη χώρα τους δεν υπάρχουν καλές ευκαιρίες απασχόλησης.

«Καμιά εμπιστοσύνη στις χώρες τους»

«Για μένα υπάρχει εξήγηση», λέει ο χριστιανοδημοκράτης Φόλκερ Κλάιν. «Στην ανατολική Ασία οι άνθρωποι εμπιστεύονται τις χώρες τους, ενώ στην Αφρική, αντίθετα, όχι. Όσοι έχουν χρήματα τα βάζουν σε λογαριασμούς στο εξωτερικό, αντί να τα επενδύουν εντός». Ο γερμανός συγγραφέας Ιλίγια Τρογιανόφ μεγάλωσε στη Κένυα και στα έργα του έχει ασχοληθεί εκτενώς με την Αφρική.
«Το ιδιαίτερο στο ασιατικό μοντέλο είναι ότι πολλοί άνθρωποι του πνεύματος που προσπαθούν να αναβιώσουν τις παραδόσεις τους με μεγάλη αυτοπεποίθηση, χρησιμοποιώντας δυτικό τρόπο σκέψης και εργαλεία», υπογραμμίζει ο γερμανός συγγραφέας. «Πρόκειται για ένα συνδυασμό που επιτρέπει την ανάπτυξη ανταγωνιστικότητας και ιδιαίτερης ταυτότητας, κάτι που λείπει εντελώς από τις αφρικανικές ελίτ. Στο πνεύμα εμφανίζονται πολύ πιο ‘αποικιοκρατούμενοι’».
Άρα, οι «αφρικανικοί λέοντες» είναι έτη φωτός μακριά από τους «ασιατικούς τίγρεις». Η Ευρώπη χρειάστηκε έναν αιώνα για να εκβιομηχανιστεί, η Ασία μερικές δεκαετίες, ενώ στην Αφρική ισχύουν άλλα δεδομένα.

Hilke Fischer / Ειρήνη Αναστασοπούλου

Υπεύθ. σύνταξης: Άρης Καλτιριμτζής