Η δίψα για φωνές από την Ελλάδα

«Πολιτιστικές Αναφορές», έτσι λέγεται μια ετήσια έκδοση δύο γερμανικών επιστημονικών ινστιτούτων, του Ιδρύματος Robert Bosch και του Ιδρύματος Εξωτερικών Σχέσεων ifa. Αντικείμενο του περιοδικού η Ευρώπη. Το τρίτο τεύχος, που μόλις κυκλοφόρησε, είναι αφιερωμένο στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Διαβάζει η Ευρώπη και τι; Ένα από τα άρθρα υπογράφεται από τον Λευτέρη Οικονόμου, τον ρέκτη πρόεδρο του παραρτήματος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού στο Βερολίνο. Τίτλος: Να βγούμε από τη γωνιά μας στα φώτα της ράμπας. Ο Οικονόμου παρουσιάζει την ωραία ελληνική πρωτοβουλία που ξεκίνησε το 2003 και στο μεταξύ έγινε θεσμός στην εαρινή έκθεση βιβλίου της Λειψίας. Λέγεται Μικρές γλώσσες, μεγάλες λογοτεχνίες. Συγγραφείς μικρών γλωσσών εμφανίζονται στο κοινό ανά δυάδες με την ευγενή φιλοδοξία να αποδείξουν ότι και οι περιφερειακές γλωσσικές επικράτειες παράγουν μεγάλη λογοτεχνία.

Η εσπευσμένη αντίδραση…

Σε ένα σημείο ο Οικονόμου γράφει ότι το μεγάλο αναγνωστικό κοινό στις ευρωπαϊκές χώρες προτιμά την εθνική του λογοτεχνία, «τα σημεία επαφής, οι εμπειρίες και η κοινή αντιμετώπιση προβλημάτων στον μεταμοντέρνο, μεταβιομηχανικό, μετααποικιακό κόσμο μας ενδιαφέρουν μόνο τους λίγους». Δεν είναι δα και καμιά επαναστατική ανατομία του αναγνωστικού γούστου η παρατήρηση του Οικονόμου, αλλά να την κάνει ένας Έλληνας; Ο κριτικός της εφημερίδας Frankfurter Allgemeine Zeitung παρουσιάζοντας τον τόμο επιλέγει ακριβώς αυτό το χωρίο Οικονόμου και γράφει: «Έλα τώρα, θα σκεφτεί κανείς, νάτην πάλι η Ελλάδα, αυτός ο Ηρακλής που πάσχει από μυϊκή ατροφία. Την ώρα που κράδαινε το ρόπαλο, αυτό του ξέφυγε και του κοπάνησε το κεφάλι. Κι αυτός καθιστά τώρα υπεύθυνη την ξένη αδιαφορία.» Όχι, ο Γερμανός κριτικός δεν συμφωνεί με αυτή την υποθετική εσπευσμένη αντίδραση ενός μέσου Γερμανού αναγνώστη, ενισχύει τον Οικονόμου, η απαισιόδοξη ανάλυση των αναγνωστικών συνηθειών των Ευρωπαίων πιστοποιείται αναφανδόν και από άλλα μεγαλύτερα ονόματα στον τόμο αυτόν.

...και η δίψα για τις ρήσεις των Ελλήνων

Αλλά εμάς μας ενδιαφέρει η υποθετική εσπευσμένη αντίδραση ενός μέσου Γερμανού αναγνώστη, με την οποία παιχνιδίζει ο ευφυής κριτικός. Τώρα ξέρουμε γιατί τα λένε αυτά οι Έλληνες, σκέφτεται πιθανότατα ο μέσος Γερμανός, την έχουν πατήσει και αναζητούν ξένους υπευθύνους και δακτύλους. Σε μια πρώτη ανάγνωση μπορεί να πει κανείς ότι είμαστε χειροπόδαρα δεμένοι με νέες προκαταλήψεις, με βαριές αλυσίδες. Αλλά σε μια δεύτερη ανάγνωση που μας φαίνεται πιο χρήσιμη μπορεί να πει κανείς ότι η ελληνική κρίση κάνει ενδιαφέρουσα αυτή την περίοδο κάθε ελληνική ρήση, θετικά ή αρνητικά. Αυτό αποδεικνύει και η ενθουσιώδης υποδοχή του Έλληνα ποιητή τσετσενικής καταγωγής Jazra Khaleed πρόσφατα στο Βερολίνο, αυτό αποδεικνύουν και τα πρώτα σχόλια για τη νέα μετάφραση του Εμμανουήλ Ροΐδη στα γερμανικά. Το ζήτημα είναι, έχουμε να πούμε πράγματα στον κόσμο;

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου