Η ΕΕ θέλει να ανακόψει προσφυγικές ροές από τη Λιβύη

Η προσφυγική ροή από τη Λιβύη προς την Ιταλία συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό. Όποιος μπορεί και όπως μπορεί, παίρνει το ρίσκο να περάσει τη Μεσόγειο πληρώνοντάς το πολλές φορές με τη ζωή του. Η Frontex κατέγραψε πέρυσι 181.000 πρόσφυγες σε αυτό το ταξίδι, οι περισσότεροι από τη Λιβύη. Είναι σχεδόν ο ίδιος αριθμός που κατεγράφη ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα. Η ΕΕ θέλει να ανακόψει αυτή τη ροή, αλλά με ποιο τρόπο;

Η Μάλτα και η δέσμη ιδεών για το προσφυγικό

Καταρχήν θα πρέπει να βελτιωθεί η συνεργασία με τη Λιβύη, σε αυτό επικρατεί ομοφωνία στις Βρυξέλλες. Συμφωνία ανάλογη με αυτή που υπάρχει με την Τουρκία δεν μπορεί να γίνει. Παρά τα υπάρχοντα προβλήματα η χώρα διαθέτει δομές που λειτουργούν. Στη Λιβύη αντίθετα επικρατεί εδώ και χρόνια χάος. Υπάρχουν δύο κυβερνήσεις που η μία πολέμα την άλλη για τη νομή της εξουσίας. Η Μάλτα, η οποία ασκεί το τρέχον εξάμηνο την εκ περιτροπής προεδρία στην ΕΕ, αναζητεί λύσεις. Αλλά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να κάνει προτάσεις στο επόμενο Συμβούλιο Κορυφής αρχές Φεβρουαρίου. Υπάρχει ήδη μια δέσμη ιδεών πολλών σελίδων που βρίσκεται στις πρεσβείες των κρατών-μελών για επεξεργασία. Μια από τις προτάσεις αφορά στις ναυτικές επιχειρήσεις της ΕΕ με στόχο την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης και του λαθρεμπορίου όπλων. Αυτές οι επιχειρήσεις θα πρέπει να γίνονται πιο κοντά στις λιβυκές ακτές. Αυτό δεν συμβαίνει μέχρι τώρα και χωρίς σχετική πρόσκληση της κυβέρνησης δεν μπορεί να γίνει. 

Από την ευρωπαϊκή οπτική γωνία μια τέτοια επιχείρηση θα έλυνε ένα βασικό πρόβλημα, γιατί οι σεναριοφύλακες της Frontex έχουν γίνει αναγκαστικά και διασώστες εκείνων που σε περίπτωση κινδύνου θα πρέπει να τους μεταφέρουν στην Ιταλία. Επιπλέον οι επαναπροωθήσεις σε μια τόσο επικίνδυνη χώρα όπως η Λιβύη είναι προβληματικές από πλευράς διεθνούς δικαίου. Και η κατάσταση δεν αλλάζει εάν οι πρόσφυγες παραμένουν εντός των χωρικών υδάτων της Λιβύης. Η ΕΕ ελπίζει και υπολογίζει ότι τα ΗΕ θα στηρίξουν την κυβέρνηση εθνικής ενότητας στη χώρα, ενώ τον ερχόμενο μήνα οι πρώτοι Λίβυοι ακτοφύλακες που εκπαιδεύτηκαν από την ΕΕ θα αναλάβουν καθήκοντα.

«Δεν λειτουργεί η ευρωπαϊκή πολιτική περιχαράκωσης»

Σε κάθε περίπτωση οι λιγότεροι από τους πρόσφυγες που ταξιδεύουν προς την Ευρώπη έχουν προοπτική προστασίας στην Ευρώπη. Σε αντίθεση με αυτούς από τη Συρία που φτάνουν στην Τουρκία ή στην Ελλάδα, οι Λίβυοι πρόσφυγες δεν δικαιούνται να ζητήσουν άσυλο, διότι θεωρούνται οικονομικοί μετανάστες και όχι πολιτικά διωκόμενοι ή θύματα πολέμου. Η ΕΕ προσπαθεί να βρει τρόπους να στηρίξει πρόσφυγες στη Λιβύη με το ποσό των 20 εκ. ευρώ και άλλους 5.000 πρόσφυγες που οικειοθελώς επιστρέφουν στις χώρες προέλευσής τους. Συνολικά θα διαθέσει 200 εκ. ευρώ μέχρι τέλος του χρόνου. Το πρόγραμμα θα εποπτεύει ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΙΟΜ). Κατά την άποψη του Μάρκο Μπερτότο από το ιταλικό τμήμα της οργάνωσης Γιατροί χωρίς Σύνορα, η ευρωπαϊκή πολιτική περιχαράκωσης δεν μπορεί να λειτουργήσει. ο ίδιος ζητά να δημιουργηθούν ασφαλείς και νόμιμοι δρόμοι προς την Ευρώπη. «Παλαιότερα ήταν απόλυτα φυσικό για αφρικανούς οικονομικούς πρόσφυγες να πηγαίνουν στην Ιταλία για μερικούς μήνες, να κερδίζουν κάποια χρήματα και στη συνέχεια να επιστρέφουν στις χώρες τους», υπενθυμίζει. «Όποιος σήμερα καταφέρνει να φτάσει, θέλει και να μείνει, διότι διακινδυνεύει τη ζωή του και δεν επιστρέφει στη χώρα του εύκολα. Την περασμένη δεκαετία έγινε ακόμη πιο δύσκολο το εγχείρημα διέλευσης των συνόρων και υπό αυτές τις συνθήκες οι διακινητές θα συνεχίσουν να πλουτίζουν» υποστηρίζει.

Πάντως πέρυσι σύμφωνα με τον IOM περισσότεροι από 45.000 άνθρωποι πνίγηκαν στη Μεσόγειο. Συνεργάτης των Γιατρών χωρίς Σύνορα κατάφεραν να σώσουν τη ζωή σε 21.603 ανθρώπους. H Frontex βέβαια δεν βλέπει με καλό μάτι αυτές τις επιχειρήσεις διάσωσης, όπως μπορεί κανείς να διαβάσει στις προτάσεις που συνέταξε η προεδρία της Μάλτας. Ο φόβος είναι ότι τέτοιες ανθρωπιστικές επιχειρήσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν πολλούς μετανάστες στο να αποτολμήσουν το επικίνδυνο ταξίδι στη Μεσόγειο.

Dpa/Μαρτίνα Χέρτσογκ