Η Ιλιάδα στα χέρια των ανατολικών σπουδών;

Να υπενθυμίσουμε: ο Σροτ είναι ένας πολυΐστωρ μεταφραστής, συγγραφέας και περιηγητής, δηλαδή όχι ειδικός ομηριστής, μετέφρασε για τη ραδιοφωνία της Έσσης την Ιλιάδα και παρουσιάζει τώρα τις θέσεις του για τον Όμηρο. Με δυο λόγια: ο πρώτος Ευρωπαίος ποιητής δεν ήταν ένας τυφλός αοιδός που έζησε στη Σμύρνη και τη Χίο, στην αγκαλιά της αρχαίας Ιωνίας, αλλά ένας μορφωμένος Έλληνας ευνούχος, γραφέας στις υπηρεσίες της ασσυριακής διοίκησης, στην κατεχόμενη Κιλικία του 7ου προ Χριστού αιώνα. Και η Τροία; Όχι δεν ήταν εκεί που την εντόπισε ο Ερρίκος Σλήμαν, στον λόφο Χισαρλίκ της ΒΔ Τουρκίας, αλλά στο αρχαίο Καράτεπε, στη ΝΑ Τουρκία σήμερα, εκεί στα ερείπια του οχυρού του τοπικού ηγεμόνα Ασιταβάντα. Το μυθικό υλικό έχει παραλειφθεί από τα Κύπρια έπη, αλλά είναι προσαρμοσμένο στα δεδομένα της Κιλικίας του 7ου αιώνα, στις εξεγέρσεις των υποτελών λαών δηλαδή στις παρυφές του κλονιζόμενου ασσυριακού κράτους.

Ευγενείς φαντασιώσεις

Το βιβλίο έγινε ανάρπαστο στη Γερμανία πριν καν εκδοθεί, αφότου τα Χριστούγεννα μεγάλη εφημερίδα δημοσίευσε εκτενή αποσπάσματα. Γιατί; Γιατί τοποθετεί τον Όμηρο ανατολικότερα από τα μέχρι σήμερα ισχύοντα και στη θέση ενός καθαρά ελληνικού λίκνου του ευρωπαϊκού πολιτισμού αναδεικνύει ένα αμάλγαμα ανατολικών και δυτικών στοιχείων, ένα συγκερασμό που μόνο πολύ αργότερα η επιστήμη καθάρισε από τα ξένα υποτίθεται στοιχεία, δηλαδή έκανε τις μη επιστημονικές επιλογές της. Και γιατί μια τέτοια θέση αφορά τόσο τους Γερμανούς; Μα γιατί μέχρι σήμερα στη βάση της γερμανικής παιδείας υπάρχει μια γοητευτική παραδοχή: ότι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πνευματικοί πρόγονοι και πρόδρομοι των σημερινών Γερμανών. Η ευγενής αυτή φαντασίωση χαλκεύθηκε τον 19ο κυρίως αιώνα, αλλά χρωματίζει τη γερμανική παιδεία μέχρι σήμερα.

Και όμως η επιστήμη θα ασχοληθεί με τον Σροτ

Ο Ραούλ Σροτ αναμοχλεύει τον παιδαγωγικό αυτό μύθο των Γερμανών και του προσθέτει ανατολικές πινελιές. Η δημόσια συζήτηση που συνεχίζεται εδώ και τρεις μήνες ξεκαθάρισε δύο πράγματα. Πρώτον σε επίπεδο ιδεολογικό: ανεξάρτητα από την ορθότητα ή πλάνη, την ολική ή μερική, των απόψεων του Ραούλ Σροτ η ιδέα μιας ανατολικο-δυτικής καταγωγής του ευρωπαϊκού πολιτισμού, ενός αρχικού μίγματος με εκρηκτική και καθοριστική για το μέλλον δύναμη ανακουφίζει, ανακουφίζει σε μια εποχή που πολλά δείχνουν την Ανατολή και τη Δύση σαν δυο προαιώνια ορκισμένους αντιπάλους. Και σε δεύτερο επίπεδο επιστημονικό: ο Όμηρος δεν είναι πια αποκλειστικό αντικείμενο των ελληνικών σπουδών. Η ερμηνεία του περνάει σήμερα και από τις ανατολικές σπουδές, τη συγκριτική γλωσσολογία, την εθνολογία και άλλες συναφείς επιστήμες. Το ερχόμενο φθινόπωρο θα οργανωθεί μεγάλο συνέδριο, στο οποίο εκπρόσωποι όλων αυτών των επιστημών, πολέμιοι και οπαδοί των θέσεων του Σροτ, θα συζητήσουν τα του Ομήρου. Αλλά το συνέδριο αυτό δεν θα γίνει στην Αθήνα. Θα γίνει στο Ίνσμπρουκ της Αυστρίας.