Η ιστορία του αντικαπνιστικού κινήματος στη Γερμανία

Κατά τη διάρκεια του Τριακονταετούς Πολέμου (1618-1648) αρχίζει η πρώτη συστηματική αντικαπνιστική εκστρατεία: Οι τοπικοί Γερμανοί ηγεμόνες απαγόρευσαν το κάπνισμα σε όλα τα στρατεύματα και κυρίως εκείνα των μισθοφόρων, που έφερναν πάντα καινά δαιμόνια και συνήθειες.

Επρόκειτο για «μέτρο πυροπροστασίας», διότι τα περισσότερα σπίτια σε πόλεις και χωριά ήταν τότε κατασκευασμένα από ξύλο. Για τους παραβάτες της απαγόρευσης, η οποία ίσχυε σε πολλά γερμανικά δουκάτα, κομητείες ή βασίλεια και μέχρι το 1692 προβλεπόταν ακόμη και η θανατική ποινή (Δουκάτο του Μπραουνσβάιγκ-Λίνεμπουργκ). Με την προϋπόθεση φυσικά ότι αποδεικνυόταν ως αιτία πυρκαγιάς η πίπα του ο α ή β καπνιστή.

Την ίδια εποχή, όμως, πολλοί από τους Γερμανούς ηγεμόνες ήταν ήδη χρήστες του καπνού, ενώ άλλοι, κυρίως προοδευτικοί προτεστάντες του Βορρά, σκέφθηκαν πως θα γέμιζαν τα θησαυροφυλάκιά τους, εάν θέσπιζαν φόρο στον κάθε κάτοχο και χρήστη του. Σε αυτή την εποχή έχει λοιπόν τις ρίζες του ο «φόρος κατοχής και χρήσης καπνού».

Το κάπνισμα ως σύμβολο

Τον 20ο αιώνα το κάπνισμα γίνεται σύμβολο και συνώνυμο πολλών και αντιφατικών ιδεοληψιών και έτσι δημιουργούνται για πρώτη φορά «τα στρατόπεδα» των καπνιστών και των μη καπνιστών. Το κάπνισμα ταυτίστηκε με την απόλαυση, με τους μποέμ, τους διανοούμενους, το αριστερό κίνημα, αλλά και το κοινωνικό περιθώριο και τη φυλακή.

Το αποκορύφωμα της αντικαπνιστικής εκστρατείας στη Γερμανία είναι όμως εκείνη την εποχή ο Αδόλφος Χίτλερ, φανατικός αντικαπνιστής και χορτοφάγος.

Ο Χίτλερ κήρυξε τον πόλεμο στο κάπνισμα και στους καπνιστές, υποστηρίζοντας ότι το κάπνισμα συνιστά «εξάρτηση και εκφυλίζει την καθαρότητα της γερμανικής φυλής». Ισχυριζόταν μάλιστα δημόσια ότι άρχισε να έχει ανοδική πορεία στην πολιτική μόλις έκοψε το κάπνισμα.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με την ανασυγκρότηση της Γερμανίας, οι Αμερικανοί εισάγουν μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ πάνω από 90.000 τόνους καπνό τύπου Βιρτζίνιας και αρχίζει ολοταχώς η ανάπτυξη της καπνοβιομηχανίας.

"Κάτω η καπνοβιομηχανία"

Το 1970 δημιουργούνται οι πρώτες αντικαπνιστικές πρωτοβουλίες στα πλαίσια της εκστρατείας κατά των καπιταλιστικών καπνοβιομηχανιών. Όμως, μόνον το 1998 συζητείται στη γερμανική βουλή η ψήφιση του πρώτου νόμου προστασίας των μη καπνιστών.

Ο νόμος συνάντησε την αντίδραση πολλών πολιτικών και παραγόντων της γερμανικής κοινωνίας και κυρίως του ίδιου του τότε υπουργού Υγείας Βαυαρού Χορστ Ζεχόφερ (κυβέρνηση Κολ), που σήμερα ηγείται της Χριστιανοκοινωνικής Ένωσης στη Βαυαρία.

Οκτώ χρόνια αργότερα έχουμε μεταστροφή του Ζεχόφερ, αυτή τη φορά ως υπουργού Προστασίας Καταναλωτή (κυβέρνηση Μέρκελ) να απαιτεί «πλήρη και καθολική απαγόρευση του καπνίσματος σε όλους τους δημόσιους χώρους».

Το 2006 την εποχή του «μεγάλου κυβερνητικού συνασπισμού» Σοσιαλδημοκρατών και Χριστιανοδημοκρατών η Μπριγκίτε Τσίπρις, υπουργός Δικαιοσύνης, προσπαθεί να περάσει νομοσχέδιο απαγόρευσης του καπνίσματος χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ούτε η ετήσια σύνοδος των 16 πρωθυπουργών των κρατιδίων κατέληξε σε ενιαίο πλαίσιο. Έτσι από το 2007 μέχρι το 2008 τα κρατίδια, που είναι και τα καθ’ ύλην αρμόδια για την υγεία των πολιτών, ψήφισαν 16 διαφορετικούς νόμους για την απαγόρευση του καπνίσματος. Οι περισσότεροι νόμοι επέτρεπαν το κάπνισμα σε μικρές μπυραρίες ή σε μεγάλες αίθουσες εκδηλώσεων, όπως π.χ. στο καρναβάλι στην Κολωνία και στο Oktoberfest, στη γιορτή της μπύρας στη Βαυαρία.

Και ασφαλώς επέβαλαν στις μεγάλες μπυραρίες να έχουν ξεχωριστούς χώρους με καπνίζοντες και με μη καπνίζοντες.

Andreas Noll / Βιβή Παπαναγιώτου

Υπεύθ. Σύνταξης: Σταμάτης Ασημένιος