Η κοινή ευρωπαϊκή πολιτική έναντι των προσφύγων

Πριν από ένα χρόνο, την 1η Δεκεμβρίου του 2005 το συμβούλιο υπουργών της ΕΕ επικύρωσε την ευρωπαϊκή οδηγία, η οποία διέπει τη χορήγηση και αφαίρεση του καθεστώτος του πρόσφυγα στις χώρες-μέλη της ΕΕ. Πρόκειται για την τελευταία από συνολικά πέντε οδηγίες, με τις οποίες εναρμονίζεται σε πρώτη φάση η ευρωπαϊκή πολιτική χορήγησης ασύλου. Παρά το γεγονός ότι τα κράτη-μέλη έχουν δεσμευθεί για την πλήρη εφαρμογή της συνθήκης της Γενεύης που αφορά το καθεστώς των προσφύγων, οργανώσεις υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκφράζουν φόβους ότι η νέα ευρωπαϊκή οδηγία θέτει νέα εμπόδια στους πρόσφυγες που θέλουν να έρθουν στην Ευρώπη. Όλα αυτά εν καιρώ “Φρόντεξ” την νέα υπηρεσία της ΕΕ, η οποία καλείται να διασφαλίσει τα ευρωπαϊκά σύνορα, αλλά και την προάσπιση των δικαιωμάτων των προσφύγων

Όποιος προσφέρει βοήθεια σε παράνομους μετανάστες παραβιάζει το νόμο. Αυτό είναι προφανώς το συμπέρασμα που εξάγεται από τη δίκη που ξεκίνησε στα τέλη Νοεμβρίου στη Σικελία κατά του Γερμανού Ελίας Μπίρντερ, πρώην προέδρου της ανθρωπιστικής οργάνωσης Καπ Αναμούρ. Ο Μπίρντερ κατηγορείται ότι βοήθησε μετανάστες να μπουν παράνομα σε ιταλικό έδαφος. Τα τελευταία χρόνια οι παράνομοι μετανάστες επιλέγουν όλο και συχνότερα τη θαλάσσια οδό για να έρθουν στην Ευρώπη. Χώρες με θαλάσσια σύνορα όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία επωμίζονται συνεπώς την ευθύνη και το κόστος της διαχείρισης της παράνομης μετανάστευσης. Σε αντίθεση χώρες όπως η Γερμανία, η οποία έχει εδώ και δύο χρόνια σύνορα μόνο με κράτη-μέλη της ΕΕ και δεν αντιμετωπίζει τέτοιου είδους προβλήματα, θεωρείται ότι ακολουθεί πλέον σκληρή γραμμή σε ζητήματα μετανάστευσης και χορήγησης πολιτικού ασύλου.

Για το λόγο αυτό το Γερμανικό Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ξεκίνησε μια σειρά διαλέξεων με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των Γερμανών για την μετανάστευση και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Κλάουντια Λόρενσάιντ από το ινστιτούτο εξηγεί: “Στόχος των διαλέξεων είναι να παρουσιάσουμε τους διάφορους μηχανισμούς προάσπισης των δικαιωμάτων των προσφύγων που διαθέτει η ΕΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Τον τρόπο που λειτουργούν (οι μηχανισμοί αυτοί), πως αλληλοσυμπληρώνονται και ποια η επίδρασή τους”.

Ένα σημαντικό αποτέλεσμα των μηχανισμών αυτών είναι η εναρμόνιση στο δίκαιο πολιτικού ασύλου σε όλες τις χώρες μέλη της ΕΕ. Που σημαίνει ότι στη Βρετανία, την Ελλάδα ή την Ισπανία οι αποφάσεις σε σχέση με τους μετανάστες λαμβάνονται στη βάση το ίδιο δικαίου. Η Ρουτ Βάιντσιρλ νομικός στο Γερμανικό Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι πεπεισμένη ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση στην εναρμόνιση. Εκείνοι που ζητούν άσυλο πρέπει να βρίσκουν το ίδιο νομικό πλαίσιο σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες υποδοχής. Και γι αυτό τον λόγο η ΕΕ ίδρυσε πέρσι την υπηρεσία “Φρόντεξ”, η οποία ως κύρια αποστολή της έχει τον αποτελεσματικότερο έλεγχο των ευρωπαϊκών συνόρων: “Η αποστολή της Φρόντεξ περιλαμβάνει τον συντονισμό και τη συνεργασία των κρατών-μελών στην διασφάλιση των ευρωπαϊκών συνόρων, την ανταλλαγή πληροφοριών και τον έλεγχο των μεταναστών, καθώς και για στην επιστροφή μεταναστών στις χώρες προέλευσης, τονίζει η Κλάουντια Λόρενσάιντ. Για την ώρα ωστόσο η Φρόντεξ είναι μια μικρή υπηρεσία, η οποία κάνει τώρα τα πρώτα της βήματα”.

Η εντύπωση που δημιουργείται πάντως είναι ότι οι χώρες της ΕΕ αφενός δεσμεύονται από την Συνθήκη της Γενεύης για τους πρόσφυγες και αφετέρου κάνουν ότι περνά από το χέρι τους για να περιορίσουν τον αριθμό των προσφύγων ή μεταναστών που μπαίνουν στην ΕΕ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συνθήκη του Σέγκεν και οι προσθήκες της, οι οποίες προβλέπουν πολύ αυστηρότερους ελέγχους στα σύνορα της Ευρώπης