1. Μετάβαση στο περιεχόμενο
  2. Μετάβαση στο κύριο μενού
  3. Μετάβαση σε περισσότερους ιστοτόπους της DW

Η Μπιενάλε της Κωνσταντινούπολης

22 Σεπτεμβρίου 2013

Η Μπιενάλε στην ΚΠολη επικεντρώνεται φέτος στον πολιτικό ρόλο των δημόσιων χώρων. Δεν είναι σύμπτωση. Οι καλλιτέχνες σχολιάζουν τις μαζικές διαμαρτυρίες κατά της κυβέρνησης Ερντογάν.

https://p.dw.com/p/19lKg
Εικόνα: Gurcan Ozturk/AFP/Getty Images

Μια πράσινη μπάλα πέφτει πάνω στον μπετονένιο τοίχο, πάλι και πάλι. Η κατασκευή αυτή με τη μορφή ενός γιγαντιαίου γερανού υποδέχεται τον επισκέπτη στην κεντρική είσοδο της φετινής Μπιενάλε Τέχνης που άνοιξε πριν από λίγες μέρες στην ΚΠολη. Η καλλιτέχνιδα Αϊσέ Ερκμέν θέλει με αυτό τον τρόπο να υπενθυμίσει την πολεοδομική μεταλλαγή της πόλης. Το σύνθημα της φετινής έκθεσης είναι «Μαμά, είμαι βάρβαρος;» και σκοπό έχει, σύμφωνα με την επιμελήτρια Φούλια Ερντεμτσί, να αναδείξει με τα μέσα της τέχνης τους καταπιεσμένους και τους κοινωνικά αποκλεισμένους.

Έτσι αναπόφευκτα η προσοχή στρέφεται στην ίδια την επικαιρότητα που μετατρέπει στη Τουρκία τον δημόσιο χώρο σε πολιτικό φόρουμ. Εξάλλου οι πρώτοι κιόλας επισκέπτες της Μπιενάλε κάνοντας μια βόλτα στην Κπολη βρέθηκαν αντιμέτωποι με το νέο κύμα των διαδηλώσεων, με αστυνομικούς και δακρυγόνα. Αυτό το νέο κύμα των διαμαρτυριών ξεκίνησε αφότου στην Αντιόχεια βρήκε το θάνατο από φυσίγγι δακρυγόνων ο νεαρός διαδηλωτής Αχμέτ Ατακάν.

Διαμαρτυρίες και Μπιενάλε

Οι διαμαρτυρίες στην Τουρκία ήταν και ο λόγος που η Ερντεμτσί εγκατέλειψε τα αρχικά της σχέδια για τη φετινή Μπιενάλε. Εδώ και δυο χρόνια οι χώροι που προορίζονταν για να υποδεχθούν τα έργα των 88 Τούρκων και ξένων καλλιτεχνών ήταν το πάρκο Γκεζί, η πλατεία Ταξίμ, συνοικίες που απειλούνταν με κατεδάφιση, όλα αυτά τα σημεία με άλλα λόγια που ξαφνικά έγιναν θέμα καθημερινής συζήτησης. Ο δήμος της ΚΠολης και το τουρκικό Υπ. Πολιτισμού δεν απάντησαν ποτέ στις σχετικές αιτήσεις της Ερντεμτζί, οι δημοτικές αρχές ούτως ή άλλως στήριξαν τη σκληρή στάση της αστυνομίας έναντι των διαδηλωτών.

Απειλητικός γερανός με μπάλα, της Αϊσέ Ερκμέν
Απειλητικός γερανός με μπάλα, της Αϊσέ ΕρκμένΕικόνα: DW/S. Sokollu/V. Uygunoglu

Έτσι η επιμελήτρια της Μπιενάλε αποφάσισε να εγκαταλείψει τους δημόσιους χώρους και να παρουσιάσει το όλο πρότζεκτ σε πέντε εκθεσιακούς χώρους στο κέντρο της πόλης. «Δεν θέλαμε να συνεργαστούμε με τις ίδιες αρχές που καταπιέζουν το ειρηνικό κίνημα, τη φωνή του λαού», λέει η Ερντεμτσί. Και ακριβώς αυτή η υποχώρηση από τους πληττόμενους δημόσιους χώρους θα έδινε ένα ισχυρό πολιτικό και καλλιτεχνικό μήνυμα.

Κατά του επίσημου οικοδομικού ζήλου

Ο Γερμανός καλλιτέχνης Κρίστοφ Σέφερ για παράδειγμα ασχολείται ιδιαίτερα με τη σημασία των πάρκων για τον πολιτικό διάλογο. Επί ώρες καθόταν στο πάρκο Γκεζί και συζητούσε για πολιτική με άλλους καλλιτέχνες, φοιτητές, καθηγητές, γιατρούς.

Gezi Park Fiction, του Κρίστοφ Σέφερ
Gezi Park Fiction, του Κρίστοφ ΣέφερΕικόνα: DW/S. Sokollu/V. Uygunoglu

Ένα σχέδιο του Σέφερ στη Μπιενάλε δείχνει το περίφημο Park Fiction στο Αμβούργο, ένα καλλιτεχνικό και κοινωνικό πρότζεκτ, στο οποίο ο ίδιος είχε πάρει μέρος πριν από 15 χρόνια. Οι περίοικοι με τις ιδέες τους συνδιαμόρφωναν το πάρκο. Και τώρα αποφάσισαν αυθόρμητα να το μετονομάσουν σε Gezi Park Ficktion. Για τον Σέφερ πάντως η Μπιενάλε έχει χάσει την ιδιαίτερη σημασία της, σήμερα που η λαϊκή οργή εκφράζεται στους δρόμους της ΚΠολης.

Τέχνη για τους πολλούς

Παρών στη Μπιενάλε είναι και ο χορογράφος Ερντέμ Γκυντύζ που ποίκιλε τις διαδηλώσεις του καλοκαιριού στην πλατεία Ταξίμ με μια νέα μορφή ειρηνικής αντίστασης, τη διαμαρτυρία των ανθρώπων που στέκονταν ακίνητοι κι αμίλητοι σε διάφορα σημεία της πόλης. Ένα αλληλένδετο θέμα της Μπιενάλε είναι φέτος και το οικοδομικό μπουμ στην ΚΠολη που εξελίσσεται αγνοώντας τους μη προνομιούχους.

Ο φωτογράφος Σερκάν Ταϊκάν για παράδειγμα προβάλλει μια διαδρομή μήκους εξήντα χιλιομέτρων ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και τη Θάλασσα του Μαρμαρά, μια βατή σήμερα διαδρομή που περνά μέσα απ’ όλα τα εργοτάξια. Όταν τα μεγαλεπήβολα οικοδομικά έργα ολοκληρωθούν, οι άνθρωποι δεν θα μπορούν να πάρουν πια αυτό το δρόμο, υπό τη σημερινή μορφή του θα έχει απλά εξαφανιστεί.

Φωτογραφική διαδρομή 60 χλμ, του Σερκάν Ταϊκάν
Φωτογραφική διαδρομή 60 χλμ, του Σερκάν ΤαϊκάνΕικόνα: DW/S. Sokollu/V. Uygunoglu

Με δυο λόγια, οι καλλιτέχνες της φετινής Μπιενάλε θίγουν τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούν σήμερα την τουρκική κοινή γνώμη, τον αυταρχισμό και τη βία, την κοινωνία των πολιτών και την ελεύθερη έκφραση, τη μεγαλομανία της πολιτικής και τα πάθη των φτωχών.

Senada Sokollu / Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Ειρήνη Αναστασοπούλου