Η υπόθεση του Διστόμου σε περφόρμανς

Με αφορμή την πτώση του Τείχους του Βερολίνου πριν από 25 χρόνια και τα κινήματα διαμαρτυρίας που είχαν προηγηθεί στην πρώην Ανατολική Γερμανία, το Θέατρο Μαξίμ Γκόρκι, δίπλα στο Μουσείο της Περγάμου, το Πανεπιστήμιο Χούμπολντ και το Γερμανικό Ιστορικό Μουσείο, διοργάνωσε το φεστιβάλ Voicing Resistance, δηλαδή, “Δίνοντας φωνή στην αντίσταση”. Εξηγώντας το σκεπτικό του φεστιβάλ η διοργανώτρια Ιρίνα Στζόντρουχ είπε προς τη Deutsche Welle:

“Θέλαμε να συσχετίσουμε εμπειρίες με μορφές αντίστασης εδώ στο Βερολίνο με ανάλογες εμπειρίες αλλού. Για αυτό το λόγο έχουμε καλέσει καλλιτέχνες από διάφορες χώρες και με διαφορετικές εμπειρίες. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι πολλοί από τους καλεσμένους έχουν επιλέξει ως σημεία αναφοράς γεγονότα του παρελθόντος στη χώρα τους και τα συσχετίζουν με σημερινά, μάλλον για να είναι σε θέση να κατανοήσουν καλύτερα το παρόν, να βγάλουν κάποια άκρη.”

"Στην Αθήνα δεν υπάρχει αντίσταση"

Το πρόγραμμα του φεστιβάλ περιλαμβάνει παραστάσεις θεάτρου, χορού, μουσικής, προβολές ταινιών, συζητήσεις όπως επίσης και περφόρμανς. Περφόρμανς, δηλαδή μια παράσταση με ετερόκλητα στοιχεία τέχνης, ήταν και η ελληνική συμμετοχή “Θυμήσου το Δίστομο” του Κωστή Καλλιβρετάκη. Ο ηθοποιός είχε έρθει πριν δύο χρόνια στο Βερολίνο με αφορμή το θεατρικό έργο “Τηλέμαχος – Should I Stay Or Should I Go?”, το οποίο είχε ως θέμα τη μετανάστευση νεαρών Ελλήνων. Από τότε ζει στη γερμανική πρωτεύουσα, μαθαίνει γερμανικά, δικτυώνεται και συμμετέχει σε παραστάσεις στο Μόναχο, το Πότσνταμ αλλά και το Βερολίνο. Η συνεργασία του τώρα με το Θέατρο Γκόρκι του δίνει την ευκαιρία να δοκιμαστεί στη σκηνοθεσία.

Όταν επικοινώνησαν μαζί του οι υπεύθυνοι του φεστιβάλ “Δίνοντας φωνή στην αντίσταση”, του ζήτησαν μια περφόρμανς που θα παρουσίαζε την κατάσταση στην Αθήνα μετά τους “Αγανακτισμένους” και το “Σύνταγμα”. Η απάντηση που έδωσε ο Κωστής Καλλιβρετάκης, μάλλον απογοήτευσε καταρχήν τους διοργανωτές:

“Τους είπα πολύ θαρραλέα ότι στην Αθήνα δεν συμβαίνει τίποτα, δεν υπάρχει απολύτως καμία αντίσταση, υπάρχει μια νέκρα με εξαίρεση αυτό που κάνει αυτή τη στιγμή ο Νίκος Ρωμανός... Όλοι όσοι είχαν κατέβει στους δρόμους όλα αυτά τα χρόνια βρίσκονται εξουθενωμένοι στα σπίτια τους... Παρόλα αυτά, αποφάσισα να συνδυάσω τη Χρυσή Αυγή με τους ανθρώπους που την υποστήριξαν και να τους χτυπήσω με την ίδια την ιστορία.”

Η παράσταση ξεκινά με το τραγούδι “Σιγά μην κλάψω” του μουσικού της ραπ Παύλου Φύσσα που έχει δολοφονηθεί από μέλος της Χρυσής Αυγής και το οποίο τραγουδά ο Κωστής Καλλιβρετάκης μαζί με το Μιχάλη Φωτόπουλο που είναι και ο υπεύθυνος για τη μουσική της περφόρμανς.

Στη συνέχεια της παράστασης ο Καλλιβρετάκης παρουσιάζει το βίο και την πολιτεία της Χρυσής Αυγής με κείμενα, φωτογραφίες, ηχητικό υλικό και άλλα που προβάλλονται στην οθόνη.

Η μνήμη είναι αντίσταση

Το σκηνικό αλλάζει ριζικά από τη στιγμή που ανεβαίνει στη σκηνή ο Αργύρης Σφουντούρης, ένας από τους τελευταίους επιζώντες της σφαγής του Διστόμου, ο οποίος με μεγάλη ηρεμία εξιστορεί το έγκλημα που διαπράχθηκε στις 10 Ιουνίου του 1944.

Στόχος αυτού του συνδυασμού παρελθόντος και παρόντος είναι να αναδειχθεί με το παράδειγμα του Διστόμου το τι σημαίνει στην πράξη η επικράτηση του εθνικοσοσιαλισμού, δηλαδή η ιδεολογία από την οποία τρέφεται θεωρητικά η Χρυσή Αυγή.

Κρίνοντας από την αντίδραση της διευθύντριας του θεάτρου Γκόργκι, την τουρκικής καταγωγής Σερμίν Λάνγκχοφ, η παράσταση πέτυχε το στόχο της:

“Ήταν μια εντυπωσιακή και συγκινητική βραδιά, όχι μόνο για μένα άλλα και για πολλούς άλλους θεατές. Η άποψη του κ. Σφουντούρη ότι με τη μνήμη ξεκινά η αντίσταση, έχει βιωματική σημασία για την οικογένειά μου. Σήμερα το βράδυ ήρθαμε με την κόρη μου που γιορτάζει το 16ο έτος της ηλικίας της και τις φίλες της. Ο προπάππος της από την πλευρά του συζύγου μου ήταν αντιφασίστας που επί Χίτλερ είχε φυλακιστεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και πέρασε αρκετά δεινά. Συμπτωματικά ο κ. Σφουντούρης τον είχε γνωρίσει αργότερα στη Ζυρίχη. Σε τελική ανάλυση, και αυτό είναι το μήνυμα της παράστασης, αυτός ο μαραθώνιος της ανθρωπότητας, δηλαδή ο αγώνας ενάντια στην απανθρωπιά, συνεχίζεται.”

Αλλά πως κρίνει αυτή την περφόρμανς το κεντρικό πρόσωπο της βραδιάς, ο Αργύρης Σφουντούρης, ο οποίος, όπως ομολογεί, για πρώτη φορά στη ζωή του συμμετείχε σε μια τέτοιου είδους εκδήλωση; “Στην αρχή δυσκολεύτηκα όταν ήρθα εδώ και αρχίσαμε τις πρόβες. Σαν ιδέα μου άρεσε βέβαια, αλλιώς δεν θα έλεγα ναι. Αν και δυσκολεύομαι να πω όχι αν μου ζητούν κάτι για το Δίστομο, γιατί το θεωρώ υποχρέωση μου. Αλλά μετά από τις πρώτες πρόβες ενθουσιάστηκα.”

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο