Η όψιμη ομολογία του Γκύντερ Γκρας

'Γιατί ήρθε τόσο όψιμα αυτή η αποκάλυψη', αναρωτιόταν το περασμένο Σάββατο απογοητευμένος ο βιογράφος του Γκύντερ Γκρας, Μίχαελ Γιουργκτς και δήλωνε ότι «Όμως όλοι όσοι τον θαύμαζαν, έχουν τώρα την αίσθηση ότι εξαπατήθηκαν.»

Εξαπάτησε, παραποίησε, πλαστογράφησε, πρόδωσε την σιδερένια ταυτότητα του αντιφασίστα, του αδέκαστου κριτή της γερμανικής αριστερής διανόησης έναντι του ναζιστικού παρελθόντος. Αυτά και άλλα πολλά έγραψαν, δήλωσαν, φώναξαν διάσημοι διανοούμενοι της γερμανικής αριστεράς, συντηρητικοί ιστορικοί που αισθάνθηκαν δικαιωμένοι, εκπρόσωποι της εβραϊκής κοινότητας και διανόησης, αλλά και χιλιάδες απλοί πολίτες. Αρκετοί Γερμανοί συγγραφείς όπως ο Μάρτιν Βάλζερ, Έριχ Λεστ, ο Βάλτερ Γιενς, ο Ντίτερ Βέλερσχοφ κ.α. τον στήριξαν ανάμεσά τους και ο εβραίος συγγραφέας από την Κολωνία Ραλφ Τζιορντάνο, ο οποίος εξήρε την τόλμη του Γκρας.

Την Πέμπτη το βράδυ στην προαναγγελθείσα συνέντευξή του ο Γκύντερ Γκρας στο Πρώτο Κανάλι της γερμανικής κρατικής τηλεόρασης απάντησε στις επικρίσεις και τον θόρυβο που ξεσήκωσε η ομολογία του.

Ο Γκρας είπε ότι δεν ήταν εις θέσιν να μιλήσει νωρίτερα γι’ αυτό το γεγονός, διότι «ήταν βαθιά καταχωνιασμένο. Δεν μπορώ να πω ακριβώς τις αιτίες. Με απασχολούσε πάντα.» «Είχα όμως την ανάγκη κάποτε να μιλήσω σε συνδυασμό και με άλλα βιώματά μου.»

Για τις αντιδράσεις που ξεσήκωσε η ομολογία του ο Γκρας δήλωσε νηφάλια: «όποιος θέλει να με κρίνει, να με δικάσει, μπορεί ασφαλώς να το κάνει». «Όλα όμως όσα έπραξα και η μετέπειτα ζωή μου σφραγίστηκαν από την αιδώ της ενοχής.»

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο Γκρας μίλησε γιατί του χρόνου δίνεται στο κοινό το αρχείο του ναζιστικού Υπουργείου Ασφαλείας (Ministerium für Sicherheit), οι φάκελοι του οποίου φυλάσσονταν στην πρώην ανατολική Γερμανία και μέρος τους κατείχαν μέχρι το 1994 και οι Αμερικανοί. Μαζί και τον φάκελο Γκρας, τον οποίο ως γνωστό είχαν συλλάβει αιχμάλωτο το 1945, όπου εμφαίνεται ότι υπηρέτησε ως τυφεκιοφόρος στα SS.

Εδώ οφείλουμε να αποκαταστήσουμε την ιστορική αλήθεια: το προαναφερθέν ναζιστικό αρχείο δεν είναι το μοναδικό που έχει τα στοιχεία του Γκρας και όσων υπηρέτησαν στη Βέρμαχτ. Υπάρχει η περίφημη Υπηρεσία Παροχής Πληροφοριών για τα Μέλη της Βέρμαχτ (Wehrmachtauskunftstelle), η οποία ιδρύθηκε το 1939 στο Βερολίνο, επανασυστάθηκε μετά τον πόλεμο (1945) και λειτουργεί μέχρι σήμερα. Εκεί υπάρχουν 18 εκατομμύρια αρχειοθετημένες καρτέλες προσώπων που υπηρέτησαν στη Βέρμαχτ. Και ασφαλώς και η καρτέλα του Γκρας.

Το 1992 το Ομοσπονδιακό Ταμείο Συνταξιοδότησης Υπαλλήλων (BfA) ζήτησε από την παραπάνω υπηρεσία τα χρόνια που έκανε στρατιώτης ο Γκρας, ώστε να τα συμπληρώσει στα συντάξιμά του. Όντως παρέλαβε φωτοτυπία της καρτέλας του Γκρας και συμπλήρωσε το επάρατο κενό στα συντάξιμα του Γκύντερ Γκρας. Ουδείς όμως μίλησε, ούτε τότε. Γιατί; Μα πρόκειται ‘για υπηρεσιακή υπόθεση’, δεν αναφέρουμε τα μυστικά της υπηρεσίας ούτε στη γυναίκα μας, όπως θα έλεγε και ο Μπίσμαρκ.

Άραγε γιατί ο βιογράφος του Γκρας δεν έψαξε αυτά τα αρχεία; Ο Γκρας γεννήθηκε το 1927, είχε δηλώσει ότι υπηρέτησε στο ναζιστικό στρατό, ότι αιχμαλωτίστηκε από τους Αμερικανούς. Εκεί ο απογοητευμένος με τα σημερινά καμώματα του Γκύντερ Γκρας βιογράφος του θα έβρισκε πολύ γρήγορα την αλήθεια.

Επί της ουσίας: Γιατί μιλά όλος ο πολιτικός κόσμος και η διανόηση στη Γερμανία για την όψιμη ομολογία του Γκύντερ Γκρας;

Γιατί ο Γκρας μαζί με τον Χάμπερμας, τον Χόχουτ, τον Εντζενσμπέργκερ κ.α . Γερμανοί διανοούμενοι αγωνίστηκαν για την επεξεργασία του τραυματικού ναζιστικού παρελθόντος. Χάραξαν τον δρόμο της κουλτούρας της αντιπαράθεσης και χτύπησαν το γερμανικό σύνδρομο της συλλογικής απώθησης των ενοχών για τη ναζιστική θηριωδία.

Κι όμως έτσι ακριβώς συμπεριφέρθηκε και ο Γκρας: προκάλεσε τύψεις στους άλλους για να ξεπεράσει τις δικές του, έθαψε στα κατάβαθα της ψυχής του καθετί που είχε σχέση με τον 17χρονο εθελοντή που υπηρέτησε 6 μήνες στα SS, για να το επεξεργαστεί ενδοσκοπικά και βασανιστικά επί 61 χρόνια, και να το αρθρώσει τώρα δημόσια, όπως απαιτεί η νοοτροπία ενός Γερμανού διαπαιδαγωγημένου στο ευαγγελικό καθαρτήριο του απόλυτου. Αυτοί που εξανέστησαν για την ομολογία Γκρας ανήκουν ή σε εκείνη την Αριστερά που θέλει τα πολιτικά και ιδεολογικά της πρότυπα άμεμπτα και άμωμα ή στην συντηρητική Δεξιά, όπως ο Κόνραντ Αντενάουερ, ο εγγονός του γνωστού καγκελαρίου, που έχει πια την δυνατότητα να αποκαλεί τον Γκρας υποκριτή χωρίς τον κίνδυνο προπηλακισμού του. Κατά τα άλλα, το γεγονός αυτό καθ’ αυτό και η όψιμη αποκάλυψή του επιβεβαιώνουν ακόμη μια φορά ότι Γκύντερ Γκρας σημαίνει γερμανική ψυχή και γερμανική ιστορία.

Βιβή Παπαναγιώτου