Ιστιοπλοΐα… στον βούρκο του Ρίο

O Αλεχάντρο ντος Σάντος είναι ψαράς. Ζει στο Ρίο ντε Τζανέιρο εδώ και πάνω από 40 χρόνια. Από μικρός ψάρευε στον κόλπο Γκουανμπάρα, πλέον όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. «Σήμερα δραστηριοποιούνται εδώ 20.000 ψαράδες, καθένας έχει τρία με τέσσερα παιδιά. Αλλά με την μείωση του αριθμού των ψαριών στη θάλασσα του Ρίο είναι δύσκολη η οικονομική τους επιβίωση», αναφέρει ο ντος Σάντος, προσθέτοντας ότι πολλοί ψαράδες αναγκάζονται πλέον να εργάζονται παράλληλα ως σερβιτόροι για να βγάλουν τα προς το ζην.

Η αιτία της μείωσης των πληθυσμών ψαριών έγκειται στη μεγάλη περιβαλλοντική υποβάθμιση του κόλπου Γκουαναμπάρα, που μοιάζει πλέον με χώρο εναπόθεσης επικίνδυνων λυμάτων. Πλαστικά μπουκάλια, ρούχα, παπούτσια, ακόμη και παλιά έπιπλα μπορεί κανείς να δει να επιπλέουν στα βρώμικα και δύσοσμα νερά της θάλασσας του Ρίο. Το θέαμα είναι το λιγότερο απωθητικό. Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθούν και τα βιομηχανικά λύματα από διυλιστήρια κι από άλλες μονάδες βαριάς βιομηχανίας, που καταλήγουν στον κόλπο. Το 2000, μετά από διαρροή αγωγού πετρελαίου, χύθηκε στη θάλασσα τεράστια ποσότητα πετρελαίου, ενώ μέχρι σήμερα οι ζημιές δεν έχουν αποκατασταθεί.

Φόβοι για την υγεία των αθλητών

Με λίγα λόγια ο κόλπος Γκουαναμπάρα ενέχει τη θέση δημόσιας αποχέτευσης, χωματερής και αποθήκευσης επιβλαβών πετρελαϊκών αποβλήτων. Στον ίδιο κόλπο όμως καλούνται να αγωνιστούν εκατοντάδες αθλητές που φθάνουν στο Ρίο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, που ξεκινούν σε λίγες μέρες. Ωστόσο η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή δεν έκρινε ότι ο κόλπος είναι ακατάλληλος για να διεξαχθούν ολυμπιακά αθλήματα, όπως οι αγώνες ιστιοπλοΐας. Ωστόσο η πραγματικότητα φαίνεται να διαψεύδει την απόφαση της ΔΟΕ.

Το 2015 ο γερμανός ιστιοπλόος Έρικ Χάιλ παρούσιασε επικίνδυνες φλεγμονές στα άκρα μετά από ρεγκάτα στον κόλπο του Ρίο, στο πλαίσιο της προετοιμασίας του για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Στη συνέχεια του χορηγήθηκε ειδική φαρμακευτική αγωγή στο Βερολίνο. Όπως και ο Χάιλ έτσι και άλλοι αθλητές θαλάσσιων σπορ κάνουν δεύτερες σκέψεις για τους Ολυμπιακούς του Ρίο. Πολλοί φοβούνται να βουτήξουν στα βρώμικα νερά της βραζιλιάνικης μεγαλούπολης. Ο Χάικο Κρέγκερ, χρυσός ολυμπιονίκης στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του 2000 λέει χαρακτηριστικά: «Αν ήμουν στη θέση των αθλητών στο Ρίο, δεν θα μπορούσα να κοιμηθώ ήσυχα τα βράδια». Σε κάθε περίπτωση ειδικοί όπως ο θαλάσσιος βιολόγος Μάριο Μοσκατέλι, εκτιμούν ότι οι αθλητές θα πρέπει να έρθουν στο Ρίο εμβολιασμένοι για ασθένειες όπως π.χ. η ηπατίτιδα Α.

Κανένα βήμα προόδου λόγω Ολυμπιακών Αγώνων

Στο μεταξύ αυξάνονται οι επικριτικές φωνές ειδικών και μελών περιβαλλοντικών οργανώσεων κατά όχι μόνον της ΔΟΕ αλλά και της βραζιλιάνικης κυβέρνησης, όπως και του δήμου του Ρίο ντε Τζανέιρο. Ο Σέρτζιο Ρικάρντο, οικολόγος, ασχολείται εδώ και χρόνια με το σκάνδαλο της περιβαλλοντικής καταστροφής του κόλπου του Ρίο. Όπως αναφέρει, όλες οι προσπάθειες βιολογικού καθαρισμού του κόλπου έχουν αποτύχει, και ως προς αυτό ο ίδιος κρίνει με αυστηρότητα τη ΔΟΕ, που ανέθεσε παρά ταύτα τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων στο Ρίο. Ειδικότερα μεταξύ 1994 και 2006 είχαν επενδυθεί υπέρογκα ποσά από την Ομοσπονδία της Βραζιλίας, τη Διαμερικανική Τράπεζα Ανάπτυξης καθώς και τον Ιαπωνικό Οργανισμό Διεθνούς Συνεργασίας, για την κατασκευή ειδικών εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων. Μέχρι σήμερα ωστόσο η μόλυνση του κόλπου συνεχίζεται με αμείωτους ρυθμούς, ενώ οι έξι χώροι που είχαν ολοκληρωθεί, σήμερα κυριολεκτικά σαπίζουν.

«Αυτά τα προγράμματα δεν επέφεραν σχεδόν κανένα αποτέλεσμα», επισημαίνει ο Ρικάρντο. Το 2013 ξεκίνησε εκ νέου ένα ακόμη πρόγραμμα βιολογικού καθαρισμού, που κόστισε πάνω από 200 εκατομ. ευρώ. Ωστόσο λόγω της μεγάλης γραφειοκρατίας αλλά και της διαφθοράς, και αυτό απέτυχε. Ειδικοί όπως ο Σέρτζιο Ρικάρντο εκτιμούν ότι ο καθαρισμός του κόλπου είναι ένα έργο που απαιτεί μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, σε βάθος τουλάχιστον 20ετίας, ενώ, όπως τονίζει, τα δημόσια έργα που έγιναν στο πλαίσιο της ολυμπιακής προετοιμασίας απέδωσαν ελάχιστα στον συγκεκριμένο τομέα.

«Είχαμε ελπίσει ότι με την Ολυμπιάδα θα βελτιωνόταν η κατάσταση, αλλά δεν συνέβη τίποτα», λέει από τη μεριά του ο ψαράς Αλεξάντρο ντος Σάντος. «Η ελπίδα έχει πεθάνει», προσθέτει, εκτιμώντας ότι τουλάχιστον οι ψαράδες του Ρίο θα πρέπει να πάρουν την τύχη στα χέρια τους και να στραφούν σε νέες εμπορικές δραστηριότητες.

Φρίντελ Τάουμπε (Ρίο ντε Τζανέιρο) / Δήμητρα Κυρανούδη