Με το όνομα ενός άλλου

Όταν Γερμανία και Πολωνία προχωρούσαν το 1970 στη σύναψη διπλωματικών σχέσεων για πρώτη φορά μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι μυστικές υπηρεσίες ήταν ήδη έτοιμες για δράση. Με πρότυπο τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες ήδη από τη δεκαετία του 1920 χρησιμοποιούσαν βιογραφικά ορφανών παιδιών για να δώσουν μια πιστευτή ταυτότητα σε πράκτορές τους, οι υπηρεσίες των κομμουνιστικών καθεστώτων της Aνατολικής Ευρώπης επέλεξαν γερμανικές οικογένειες προσφύγων.
Ανάμεσα στις οικογένειες αυτές υπήρχαν πλήθος αγνοούμενοι, οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις είχαν συγγενείς και στην τότε Δυτική Γερμανία. Όποιος Γερμανός ερχόταν μεταπολεμικά στην Δυτική Γερμανία θεωρούνταν σχεδόν αυτομάτως αξιόπιστος και είχε συνεπώς περισσότερες ευκαιρίες να φτιάξει τη ζωή του.

Μια ζωή, δύο ταυτότητες

Για τους πράκτορες οι μυστικές υπηρεσίες αναζητούσαν υποψηφίους με τέλεια γνώση της γερμανικής γλώσσας. Ένας από αυτούς ήταν ο Πολωνός Γιέρζι Κ., τον οποίο «στρατολόγησε» η πολωνική μυστική υπηρεσία όταν ήταν φοιτητής γερμανικής φιλολογίας στη Λειψία. Από τότε ο Γιέρζι Κ. έλαβε μια νέα ταυτότητα: ήταν γιός ενός Γερμανού και μιας Γερμανίδας, οι οποίοι έχασαν το παιδί τους όταν εγκατέλειπαν την πατρίδα τους στην Πομερανία για να έρθουν ως πρόσφυγες στη Δύση.

Ας σημειωθεί ότι ο πραγματικός τους γιος, ο οποίος είχε βαπτιστεί από τους γονείς του Χάιντς, μεγάλωσε στην Πολωνία σε πολωνική οικογένεια, που τον υιοθέτησε δίνοντάς του το όνομα Γιάνους. Η πολωνική μυστική υπηρεσία πίστευε ότι ποτέ δεν θα αποκαλυπτόταν η ιστορία αυτή και για αυτό το λόγο έδωσε την ταυτότητα του αγνοουμένου παιδιού στον φοιτητή Γιέρζι Κ.

Κατασκοπεία με δραματικές επιπτώσεις

Ο Γιέρζι Κ. δεν μετανάστευσε μόνο στη Δυτική Γερμανία. Συνάντησε τη μητέρα του Χίλντεγκαρντ, η οποία τον αναγνώρισε και νομικά ως παιδί της. Το τραγικό είναι ότι λίγο αργότερα η «μητέρα» του πέθανε από ανακοπή καρδιάς. Ο Γιέρζι Κ. εγκαταστάθηκε στη Βρέμη, έγινε μέλος του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος αλλά και μιας ανθρωπιστικής οργάνωσης, μέσω της οποίας έπαιρνε πληροφορίες για την δυτικογερμανική πολεμική βιομηχανία και τις εξαγωγές της. Παράλληλα πληροφορούσε τους εργοδότες του για τις προϋποθέσεις που θα έπρεπε να πληρούν οι επαναπατριζόμενοι Γερμανοί, αλλά και για τους Πολωνούς που στήριζαν από τη Γερμανία την αντιπολιτευτική πολωνική οργάνωση «Αλληλεγγύη».

Όσο συνέβαιναν όλα αυτά, στην Πολωνία ο Γιάνους δεν μπορούσε να καταλάβει για ποιό λόγο οι αρχές δεν τον άφηναν να επεσκεφθεί τη Γερμανία. Μέσω του Ερυθρού Σταυρού ο Γιάνους ξεκίνησε να αναζητά την πραγματική του μητέρα. Έτσι οι γερμανικές αρχές συνειδητοποίησαν ότι υπήρχαν δύο άνθρωποι με την ίδια ταυτότητα. Το Μάρτιο του 1985 ο Γιέρζι Κ. συνελήφθη. Λίγο αργότερα, τον Ιούνιο του ίδιο έτους, πεθαίνει αιφνιδιαστικά και ο Γιάνους στην Πολωνία.

Μετά από φυλάκιση 10 μηνών ο Γιέρζι Κ. επέστρεψε το 1986 με ανταλλαγή κατασκόπων στην Πολωνία. Πρόσφατα ο Πολωνός κατάσκοπος εμφανίστηκε σε τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ και δήλωσε ότι εργάστηκε για τη μυστική υπηρεσία επειδή αγαπούσε την περιπέτεια αλλά και τα χρήματα. Κατά την άποψή του ακόμα και σήμερα κατάσκοποι από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου κυκλοφορούν με ψεύτικες ταυτότητες. «Όσοι πιστεύουν κάτι διαφορετικό είναι αφελείς», είπε.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στις 11/3/13 το πρώτο πρόγραμμα της γερμανικής τηλεόρασης ARD προέβαλε σχετικό ντοκιμαντέρ της Ροζαλίας Ρομάνιεκ.

Ροζαλία Ρομανιεκ / Στέφανος Γεωργακόπουλος
Υπεύθυνη Σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη