Μια κοινωνία που γερνά

Πληθαίνουν οι Γερμανοί ηλικιωμένοι που επιλέγουν να διανύσουν την τρίτη περίοδο της ζωής τους στην Μαγιόρκα, στην Τενερίφη και σε άλλα θέρετρα της Μεσογείου. Ήλιος, θάλασσα και ξενοιασιά είναι οι ιδανικές συνθήκες για όσους αφήνουν πίσω τους τον κόσμο της εργασίας και συνταξιοδοτούνται. Απαραίτητη προϋπόθεση, το ύψος της σύνταξης και των άλλων εισοδημάτων να επαρκεί για τη νέα ζωή στον Νότο. Ένα όνειρο για εκατοντάδες χιλιάδες άλλους ηλικιωμένους, οι οποίοι προσπαθούν να επιβιώσουν με χαμηλές συντάξεις και κρατικά βοηθήματα. Πολλοί από αυτούς δεν μπορούν να ελπίζουν στην υποστήριξη των παιδιών τους. Η «φτώχεια των ηλικιωμένων» είναι και στη Γερμανία μια σκληρή πραγματικότητα. Ο ένας στους τέσσερις Γερμανούς είναι συνταξιούχος. Το 2050 ο αριθμός των συνταξιούχων θα υπερβεί τα 30 εκατομμύρια. Θα αποτελεί δηλαδή το 50% του εκλογικού σώματος.

Ο πόλεμος των συντάξεων

«Η χώρα μας μετατρέπεται σε μια Δημοκρατία των Γέρων», παρατηρούσε πρόσφατα μεγάλο γερμανικό περιοδικό, αποδίδοντας με κάποια στοιχεία υπερβολής τον προβληματισμό που προκαλεί στη Γερμανία το δημογραφικό.

Η διαμάχη μεταξύ των γενεών είναι ήδη σε εξέλιξη αποφαίνονται οι κοινωνιολόγοι, με αφορμή την πρόσφατη απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να αυξήσει κατά 1,1% τα ποσά των συντάξεων, που έμειναν «παγωμένα» για πολλά χρόνια. Οι νεότεροι αντιμετώπισαν με σκεπτικισμό τη χαλάρωση της εισοδηματικής πολιτικής προς όφελος των συνταξιούχων. Στο πλαίσιο της δημόσιας συζήτησης, που συνόδευσε τη σχετική απόφαση, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που θεώρησαν «άδικη» την αύξηση των συντάξεων επικαλούμενοι το γεγονός ότι οι νεότερες γενεές θα πρέπει να εργασθούν μέχρι το 67ο έτος της ηλικίας τους, θα καταβάλουν υψηλότερες εισφορές στα ταμεία συντάξεων και στο τέλος θα λάβουν πολύ χαμηλότερες συντάξεις από τους σημερινούς συνταξιούχους. Στη συζήτηση ενεπλάκη και ο πρώην πρόεδρος της Γερμανίας, Ρόμαν Χέρτσογκ, επισημαίνοντας ότι η χώρα μετατρέπεται σε Δημοκρατία των συνταξιούχων. «Ο αριθμός των ηλικιωμένων αυξάνεται διαρκώς και αυτό τους καθιστά δυσανάλογα ισχυρό πολιτικό παράγοντα. Διακρίνω τον κίνδυνο, οι ηλικιωμένοι να “λεηλατήσουν” τους νεότερους», δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρώην πρόεδρος, διαπιστώνοντας ότι κλιμακώνεται η σύγκρουση των γενεών.

Οι ηλικιωμένοι μπορούν να προσφέρουν πολλά

Οι πιο ψύχραιμοι παρεμβαίνουν στη συζήτηση, προτείνοντας μια συμβιβαστική φόρμουλα, ένα νέο «συμβόλαιο γενεών». Οι νεότεροι θα μπορούσαν να αντλήσουν οφέλη από τους ηλικιωμένους σε διάφορα πεδία της οικονομικής αλλά και της κοινωνικής ζωής, εκτιμούν οι κοινωνιολόγοι. Δεν είναι μόνο η επαγγελματική τεχνογνωσία των βετεράνων που είναι απαραίτητη στους νεότερους, αλλά και οι παλαιότερες «αρετές» που τείνουν να εξαφανιστούν. «Είναι οι κώδικες συμπεριφοράς στις εργασιακές αλλά και στις διαπροσωπικές σχέσεις, που πολλές φορές δίνουν προτεραιότητα σε ηθικούς κανόνες», εκτιμά ο κοινωνιολόγος και γεροντολόγος Κλάους Σρέτερ, προσθέτοντας ότι «είναι ιδιαίτερα πολύτιμο το δυναμικό των ηλικιωμένων σε μια κοινωνία που πλήττεται από το δημογραφικό.

Οίκοι ευγηρίας και κοινόβια ηλικιωμένων

Προς το παρόν όμως οι ηλικιωμένοι είναι αντιμέτωποι με άλλες προκλήσεις. Η ζωή στην «τρίτη ηλικία» δεν είναι εύκολη. Ακόμη και ο καλύτερος οίκος ευγηρίας δεν παύει να είναι ένα γκέτο για ηλικιωμένους και μάλιστα πανάκριβο. Η αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων κατοίκησης βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Νέες μορφές συμβίωσης νέων και ηλικιωμένων έχουν κάνει την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια. Στη Βαϊμάρη λειτουργεί εδώ και μια πενταετία μια πρωτότυπη μονάδα συγκατοίκησης νέων οικογενειών με συνταξιούχους. Το συγκρότημα κατοικιών διαθέτει πλήρη υποδομή. Υπάρχει ιατρείο, κουρείο, εστιατόριο, καφετερία, ακόμη και πισίνα. Πρόκειται για μια μικρή πόλη, όπου οι ηλικιωμένοι συμβιούν με τους νεότερους, χωρίς ο ένας  να αποκλείει τον άλλον.

Έξυπνα συστήματα

Εκείνοι που προτιμούν να μην ξεσπιτωθούν, έχουν τη δυνατότητα, χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία, να παραμείνουν στα σπίτια τους. Το τεχνολογικό ίδρυμα Fraunhofer Gesellschaft του Ντόρτμουτ έχει αναπτύξει ένα μοντέλο κατοικίας, στο οποίο μπορούν να ζουν οι ηλικιωμένοι κάνοντας χρήση υπερσύγχρονων συστημάτων πληροφορικής, που τους διασφαλίζουν το ύψιστο βαθμό αυτονομίας.

Νέες τάσεις και συμπεριφορές

Η «τρίτη ηλικία» έχει καταστεί τα τελευταία χρόνια μια ενδιαφέρουσα καταναλωτική ομάδα. Και δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά με δεδομένο ότι ο ένας στους δύο Γερμανούς έχει υπερβεί το 50ό έτος της ηλικίας του. Το μάρκετινγκ έχει ανακαλύψει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της εν λόγω ομάδας και έχει προσανατολίσει ανάλογα τις στρατηγικές του. Πολλοί από τους ηλικιωμένους αθλούνται τακτικά, διαθέτουν ένα ικανοποιητικό εισόδημα και ξοδεύουν ευχαρίστως τα χρήματά τους. «Ηδονισμός αντί αποταμίευσης» είναι το μότο τους, εκτιμά η γερμανική εταιρεία μάρκετινγκ «Age» της Νυρεμβέργης. Σύμφωνα με σχετικές έρευνες οι 50 και άνω διοχετεύουν ετησίως στην αγορά περισσότερα από 310 εκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται για το ένα τρίτο των πόρων που διατίθενται στην κατανάλωση. Όλοι οι παραγωγικοί κλάδοι έχουν προσαρμόσει τα προϊόντα τους στην «τρίτη ηλικία» και τις ανάγκες της. Από τα κινητά τηλέφωνα μέχρι τα χαρτιά της τράπουλας και τα τηλεχειριστήρια, η βιομηχανία επιδιώκει να ικανοποιήσει κάθε επιθυμία των ηλικιωμένων. Στη Βόρεια Ρηνανία Βεστφαλία έχει αναπτυχθεί ένας ειδικός κλάδος παραγωγής με αντικείμενο την «οικονομία της τρίτης ηλικίας» και αυτό είναι μόνο η αρχή. Η γερμανική κοινωνία γερνάει. Τουλάχιστον προσαρμόζεται σε αυτό το δεδομένο.