Μια Ολλανδέζα στην Πάρο

Ποιος θυμάται την Ολλανδή καλλιτέχνιδα Gisèle van Waterschoot van der Gracht; Γεννήθηκε το 1912 στη Χάγη, κόρη ενός Ολλανδού βιολόγου και μιας Αυστριακής, πέρασε τα παιδικά της χρόνια στις ΗΠΑ όπου ο πατέρας της δούλευε στην εταιρεία Shell, σπούδασε καλές τέχνες στο Παρίσι, έμαθε την υαλογραφία. Τη δουλειά της μπορεί να θαυμάσει κανείς στο ναό της μεσαιωνικής αίρεσης των Βεγίνων στο Άμστερνταμ. Κάποια στιγμή την ερωτεύθηκε ο δήμαρχος του Άμστερνταμ Arnold d’ Ailly, για χάρη της παραιτήθηκε και πήραν μαζί τα πέλαγα αναζητώντας καταφύγιο.

Το απέριττο καταφύγιο

Το βρήκαν στις αρχές της δεκαετίας του 60 σ’ έναν κολπίσκο στη βόρεια Πάρο, όπου βρίσκονταν τα ερείπια ενός παμπάλαιου μοναστηριού, του Αι-Γιάννη του Δέτη. Η Gisèle πήρε άδεια από τις εκκλησιαστικές αρχές του τόπου, ανακαίνισε το γκρεμισμένο κτήριο και τα κελιά, και εγκαταστάθηκε εκεί για μια εικοσαετία. Ο Γερμανός συγγραφέας Thomas Karlauf θυμάται αυτή την εβδομάδα στις σελίδες της Frankfurter Allgemeine Zeitung: «Όποιος είχε την τύχη να περάσει εκεί κάποιο καλοκαίρι τη δεκαετία του 60 ή του 70 έμπαινε σ’ έναν κόσμο αισθητικής τελειότητας, το ιδανικό του οποίου ήταν η απλότητα. Τα μωσαϊκά με τα οποία η Gisèle διακοσμούσε τους ασβεστωμένους τοίχους και τα δάπεδα, τα ευρήματα που ανακάλυπτε στην παραλία και που με ελάχιστες επεμβάσεις τους έδινε νέα ζωή, τα σουρεαλιστικά κομμάτια από ξασπρισμένους σκελετούς ζώων στις σκάλες και τα περβάζια, όλα αυτά ήταν συγκεκριμένα και ως προς τη μορφή και ως προς το χρώμα, αλλά παρ’ όλα αυτά έμοιαζαν με αποκυήματα μιας αχαλίνωτης φαντασίας που έβριθε από όντα μυθικά.»

Η ελληνική φαντασίωση του ζεύγους επρόκειτο να διακοπεί στις αρχές της δεκαετίας του 80 με την άνοδο του μαζικού τουρισμού, όταν ο δήμαρχος της Νάουσας ανακάλυψε ότι ο Αι-Γιάννης ο Δέτης δεν ανήκε καν στην εκκλησία αλλά στο δημόσιο και ως εκ τούτου η Ολλανδέζα έπρεπε να τα μαζέψει και να φύγει.

Σώζοντας νεαρούς Εβραίους

Πριν καν ο Άρειος Πάγος αποφανθεί οριστικά η Gisèle μάζεψε τα αντικείμενά της και μετοίκησε στο Άμστερνταμ, στο σπίτι της στην οδό Herengracht 401 και ξανάστησε εκεί τη σκηνοθεσία του απέριττου, μονάχα χωρίς τον ήλιο του Αιγαίου πια. Η διεύθυνση αυτή στο Άμστερνταμ είχε περάσει ήδη στην ιστορία της αντίστασης κατά του ναζισμού, καθώς τον καιρό της γερμανικής κατοχής η Gisèle μαζί με τον φίλο της, συγγραφέα Wolfgang Frommel, έκρυβε στο σπίτι της νεαρούς Εβραίους σώζοντάς τους τη ζωή. Το κρησφύγετο το έλεγαν τότε συνθηματικά Castrum Peregrini, Κάστρο Προσκυνήματος, αργότερα ονομάστηκε έτσι κι ένας εκδοτικός οίκος και το ανάλογο πολιτιστικό κέντρο.

Δεν ξέρουμε αν το όνομα της καλλιτέχνιδας αναφέρεται κάπου στην Πάρο. Ξέρουμε όμως ότι περιλήφθηκε στη λίστα των «Δικαίων των Εθνών» από το Ίδρυμα Γιαντ Βασέμ στο Ισραήλ. Όπως επίσης ξέρουμε ότι αυτή την εβδομάδα η Gisèle van Waterschoot van der Gracht γιόρτασε μαζί με τα παριανά της ενθύμια τα 100ά της γενέθλια στο Άμστερνταμ, στην οδό Herengracht 401.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη