Μια πρόταση από το Βατικανό για την επιστροφή των Ελγινείων μαρμάρων

Εμείς τα θέλουμε πίσω γιατί είναι δικά μας. Τα θέλουμε πίσω για να μην είναι διαμελισμένο ένα μοναδικό καλλιτεχνικό έργο που ανήκει στην παγκόσμια κληρονομιά, λένε πιο εξειδικευμένα οι επαΐοντες, οι πιο εκλεπτυσμένοι ανάμεσά μας. Και οι άλλοι τι λένε; Ότι νόμιμα τα κατέχουν και ότι ούτως ή άλλως μπορεί να τα φάει η αιθάλη, αν επιστραφούν στην Αθήνα. Ο λόγος για τα λεγόμενα Ελγίνεια μάρμαρα, η συζήτηση για τα οποία είναι λογικό διεθνώς να αναζωπυρώνεται εν αναμονή των εγκαινίων του νέου μουσείου της Ακροπόλεως. Εμείς τα θέλουμε, οι Βρετανοί δεν τα δίνουν. Μπορεί να συζητήσει κανείς το θέμα, όσο κι αν δεν είναι εύκολο, σε ένα επίπεδο που να ξεφεύγει από το απλό σχήμα: δικό μου και δικό σου;

Ευρωπαϊκό Μουσείο Ακροπόλεως;

Προς αυτή, την άλλη, τη διαφορετική κατεύθυνση μας φαίνεται πως κινούνται οι προτάσεις του Φραντσέσκο Μπουρανέλο, που δημοσιεύθηκαν πριν από λίγες μέρες στην ιταλική εφημερίδα «Τζιορνάλε ντελ Άρτε». Ποιος είναι ο κύριος Μπουρανέλο, έχει δικαίωμα να ομιλεί; Γιατί όχι; Επί έντεκα χρόνια υπήρξε διευθυντής των Μουσείων του Βατικανού και τώρα ασχολείται με τον πολιτισμό στους κόλπους του παπικού συμβουλίου. Το προτέρημα του: δεν είναι ούτε Έλληνας, ούτε Βρετανός, μπορεί λοιπόν να τηρεί κάποιες αποστάσεις συναισθηματικές από το επίμαχο ζήτημα. Και ποιες είναι εν τέλει οι προτάσεις του; Να ανακηρυχθεί το νέο Μουσείο της Ακροπόλεως σε ευρωπαϊκό μουσείο και να τεθεί υπό ευρωπαϊκή διεύθυνση. Και να συγκεντρωθούν σ’ αυτό όλα τα γλυπτά, δηλαδή να επιστραφούν τα Ελγίνεια, αλλά όλα τα υπόλοιπα γλυπτά της Ακροπόλεως, όπου και αν βρίσκονται. Με την προϋπόθεση ότι όλα όσα επιστραφούν θα είναι μόνιμες δωρεές, τυπικά δηλαδή ιδιοκτήτες θα παραμείνουν τα διάφορα μουσεία, στην περίπτωση των Ελγινείων το Βρετανικό Μουσείο.

Κοινά κτήματα της οικουμένης;

Πώς μας φαίνεται αυτή η πρόταση του Φραντσέσκο Μπουρανέλο; Κάθε άλλο παρά εξωφρενική, ίσως υποδεικνύει την ορθή διέξοδο από το σημερινό αδιέξοδο. Δηλαδή: όταν λέμε ότι ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είναι παγκόσμια κληρονομιά και λίκνο της ευρωπαϊκής κουλτούρας, αυτό δε μπορεί να είναι μόνο ρητορικό σχήμα. Κάτι σημαίνει και στην πράξη. Θα πρέπει τα επιτεύγματά του να τα θεωρούμε όντως κοινά κτήματα της οικουμένης. Ας στεγαστούν λοιπόν τα μάρμαρα του Παρθενώνα στο υπό κατασκευή νέο, ευρωπαϊκό στο μέλλον, Μουσείο της Ακροπόλεως. Ας επιστρέψουν στον γεωγραφικό χώρο που τα γέννησε. Ας αφήσουμε τους τύποις τίτλους ιδιοκτησίας στα ξένα μουσεία, αυτοί που τα μετέφεραν εκεί από τον γενέθλιο χώρο τους, δεν ήταν κοινοί κλέφτες. Ήταν γοητευμένοι από τον ελληνικό πολιτισμό, κάπου κι αυτοί μακρινά παιδιά του, και ήθελαν με το νου τους να τα σώσουν. Θα μπορούσε άραγε η ελληνική και η βρετανική πλευρά να συμφωνήσουν επί της προτάσεως Μπουρανέλο; Το θετικό της είναι κατά τη γνώμη μας ότι ξεπερνά το στενά ιδιοκτησιακό επίπεδο της συζήτησης και με μια μέση λύση φέρνει στο προσκήνιο το ουσιαστικό: την ευρωπαϊκή αν μη τι άλλο οικουμενικότητα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.