Μουσείο τα κεντρικά της Στάζι στο Βερολίνο

Μέχρι και λίγες μέρες πριν την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το1989, στα κεντρικά γραφεία της ανατολικογερμανικής μυστικής υπηρεσίας (Στάζι) ο αρχηγό της Έριχ Μίλκε καθόριζε τις τύχες εκατομμυρίων ανθρώπων. Από το κτιριακό συγκρότημα της συνοικίας Λίχτενμπεργκ της πρωτεύουσας κατευθύνονταν το σύστημα παρακολούθησης και καταπίεσης ενός ολόκληρου λαού. Εδώ, ο Εριχ Μίλκε έδινε για πολλά χρόνια τις εντολές για τους πυροβολισμούς στο Τείχος που στοίχισαν τη ζωή σε δεκάδες ανθρώπους.

Σήμερα ένα μέρος του μεγάλου κτιριακού συγκροτήματος έχει μετατραπεί σε μουσείο. Ο Κάρλο Τζόρνταν, πρώην ακτιβιστής υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων, είναι σήμερα ξεναγός στο μουσείο της Στάζι: «Όλοι οι χώροι έχουν διατηρηθεί όπως την εποχή της Ανατολικής Γερμανίας». Ο Κάρλο Τζόρνταν ξεναγεί ομάδα νεαρών Μεξικανών στο γραφείο και τους προσωπικούς χώρους του αρχηγού της Στάζι. Κάποιοι από αυτούς κοντοστέκονται σε μια βιτρίνα όπου εκτίθεται μια γραβάτα, στην οποία ήταν κρυμμένος ένας πομπός. «Με τρομάζει ότι σε αυτό το κράτος δεν μπορούσες να εμπιστευθείς ούτε τον διπλανό σου», λέει ένας νεαρός. Είναι σημαντικό να υπάρχουν τέτοια μουσεία, λέει ο 16χρονος Οδυσσέας στο τέλος της ξενάγησης και προσθέτει: «Θα πρέπει να ελέγχουμε αυστηρά τις μυστικές υπηρεσίες έτσι ώστε η ιστορία να μην επαναληφθεί».

Η έδρα της πρώην μυστικής υπηρεσίας θεωρείται το ιδανικό μέρος για την ενασχόληση και επεξεργασία του πρόσφατα ιστορικού παρελθόντος της Ανατολικής Γερμανίας. Στο διπλανό κτίριο στεγάζεται η υπηρεσία διαχείρισης των αρχείων της Στάζι. Πρόκειται για την πρώτη υπηρεσία στον κόσμο που έθεσε στη διάθεση ενδιαφερομένων και ερευνητών τα αρχεία μιας μυστικής υπηρεσίας. Ακόμα και σήμερα, 25 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους κάθε μήνα περίπου 5.000 πολίτες που παρακολουθούνται από συναδέλφους, φίλους ή ακόμα και συγγενείς, ζητούν πρόσβαση στα αρχεία.

Έκθεση για την εισβολή πολιτών το 1989

Στο προαύλιο, εκεί που παλιά στάθμευε το υπηρεσιακό αυτοκίνητο του αρχηγού της Στάζι σήμερα σταματούν λεωφορεία με τουρίστες από το εσωτερικό ή το εξωτερικό. Περίπου 100.000 άνθρωποι επισκέπτονται κάθε χρόνο το μουσείο της Στάζι.Τον Ιανουάριο, στην 25η επέτειο της εισβολής ανατολικογερμανών πολιτών στα κεντρικά της μυστικής υπηρεσίας, εγκαινιάζεται ειδική έκθεση για την ανατροπή του καθεστώτος της Ανατολικής Γερμανίας και το ρόλο της Στάζι το 1989.

Παρά την «παγωνιά» που αναδίδει η πρώην έδρα της ανατολικογερμανικής μυστικής υπηρεσίας για πολλούς που υπήρξαν θύματα της υπηρεσίας ή του κράτους της DDR, η ελεύθερη πρόσβαση σε ένα κτιριακό συγκρότημα ερμητικά κλειστό στο παρελθόν έχει σήμερα σημαντικό συμβολικό χαρακτήρα. Από ένα τόπο καταπίεσης και παρακολούθησης η πρώην έδρα της Στάζι έχει μετατραπεί σε τόπο της ειρηνικής επανάστασης του 1989.

Elisabeth Jahn / Στέφανος Γεωργακόπουλος