Ναι υπό όρους στην αγορά ομολόγων από την ΕΚΤ

Η ΕΚΤ έχει το δικαίωμα σε επείγουσες περιπτώσεις να στηρίζει και με γερμανική συμμετοχή χώρες της ευρωζώνης που πλήττονται οικονομικά αγοράζοντας κρατικά τους ομόλογα. Με σημερινή του απόφαση το γερμανικό Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο στην Καρλσρούη έκρινε συνταγματικό το πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων ΟΜΤ της ΕΚΤ, απορρίπτοντας σειρά προσφυγών που είχαν κατατεθεί εναντίον της υλοποίησής του.

Πάντως οι γερμανοί δικαστές, παρά το γεγονός ότι υιοθέτησαν επί όλων των ουσιαστικών σημείων προηγούμενη σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου από το 2015, έθεσαν ορισμένες προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες θα επιτρέπεται η εφαρμογή του προγράμματος ΟΜΤ με γερμανική συμβολή. Για παράδειγμα, προκειμένου να συμμετάσχει η γερμανική Bundesbank η ΕΚΤ δεν θα πρέπει να έχει προαναγγείλει τις εκάστοτε αγορές κρατικών ομολόγων στο πλαίσιο του ΟΜΤ. Ακόμη η γερμανική κυβέρνηση και το κοινοβούλιο της χώρας θα πρέπει να επιβλέπουν τη διαδικασία και να επεμβαίνουν σε περίπτωση που κριθεί αναγκαίο.

Οι δικαστές του γερμανικού Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Καρσρούης αποφάνθηκαν για τη συνταγματικότητα του προγράμματος αγοράς κρατικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά με στόχο την ενίσχυση της οικονομικής ρευστότητας σε χώρες που πλήττονται από την κρίση.

Πρόκειται για το πρόγραμμα OMT, το οποίο υπάρχει όμως μόνο στα χαρτιά καθώς ποτέ δεν εφαρμόστηκε στην πράξη από τότε που ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι διαβεβαίωσε τον Ιούλιο του 2012 ότι θα κάνει ό,τι χρειαστεί προκειμένου να «σώσει» το ευρώ. Στις αρχές Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισε να αγοράζει σε περίπτωση ανάγκης απεριόριστα κρατικά ομόλογα κρατών-μελών που πλήττονται από την κρίση. Η δέσμευση αυτή είχε συμβάλει τότε καθοριστικά στην επάνοδο της ηρεμίας στις χρηματοοικονομικές αγορές και διασκέδασε τις ανησυχίες για το μέλλον του κοινού νομίσματος.

Παράνομη κρατική χρηματοδότηση;

Ωστόσο, οι επικριτές του προγράμματος θεώρησαν ότι το OMT αντιβαίνει στις ευρωπαϊκές συνθήκες, οι οποίες δεν επιτρέπουν στην ΕΚΤ να προβαίνει σε χρηματοδότηση κρατών. Δεδομένου όμως ότι το επίμαχο πρόγραμμα προβλέπει αγορά κρατικών ομολόγων, αυτό, κατά τους επικριτές και προσφεύγοντες, συνεπάγεται αναπόδραστα και χρηματοδότηση των αντίστοιχων κρατών που εκδίδουν τα ομόλογα αυτά.

Το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο έδωσε δίκιο στους προσφεύγοντες, ωστόσο απέφυγε μια σαφή κρίση. Ενδεχόμενη απόφαση των γερμανών δικαστών κατά της λεγόμενης πολιτικής διάσωσης της ΕΚΤ θα είχε πιθανότατα προκαλέσει αναταράξεις στις χρηματοοικονομικές αγορές διακυβεύοντας παράλληλα τη σταθερότητα ολόκληρης της ευρωζώνης. Ως εκ τούτου, οι γερμανοί δικαστές προώθησαν την υπόθεση στις αρχές του 2014 στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – κάτι πρωτόγνωρο στα χρονικά της Ομοσπονδιακής Γερμανίας. Όπως αναμενόταν, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έδωσε «πράσινο φως» στο πρόγραμμα OMT.

Στις αρχές του 2016 η υπόθεση επανήλθε στην Καρλσρούη. Οι γερμανοί δικαστές βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα δίλημμα: Σε περίπτωση που υιοθετούσαν πλήρως την απόφαση των συναδέλφων τους στο ευρωπαϊκό δικαστήριο θα διακινδύνευαν να απολέσουν το κύρος και την αξιοπιστία τους. Εάν όμως τάσσονταν ενάντια στην πολιτική της ΕΚΤ θα ρίσκαραν όχι μόνο να συμβάλουν στη «διάβρωση» της ευρωζώνης αλλά και να δώσουν σημαντική ώθηση στους υπέρμαχους του Brexit δύο μόλις ημέρες πριν από το κρίσιμο δημοψήφισμα στη Μ. Βρετανία.

Έτσι επέλεξαν να ακολουθήσουν μια μέση οδό. Να επικυρώσουν επί της αρχής το OMT, θέτοντας όμως ρήτρες για την εφαρμογή του.

Πάγια τακτική του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου

Η παραπάνω εξέλιξη ευθυγραμμίζεται με την τακτική που έχει ακολουθήσει μέχρι σήμερα το γερμανικό Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο. Παρά τις εντάσεις ανάμεσα στο γερμανικό και το ευρωπαϊκό δίκαιο, οι δικαστές στην Καρλσρούη δεν προέβαλαν ποτέ εμπόδια στην πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ωστόσο, το 2009, το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι το γερμανικό Σύνταγμα δεν επιτρέπει την ύπαρξη ευρωπαϊκού ομοσπονδιακού κράτους. Η σύσταση ενός τέτοιου κράτους δεν είναι άλλωστε στις προτεραιότητες της ΕΕ, η οποία στην παρούσα συγκυρία επιχειρεί μάλλον να συγκρατήσει τις εθνοκεντρικές φυγόκεντρες δυνάμεις που απειλούν τη συνοχή της.

Στο δε νομισματικό πεδίο ο Μάριο Ντράγκι δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Μπορεί το OMT να έχει μείνει στον «πάγο», ωστόσο η ΕΚΤ αγοράζει ήδη ομόλογα κρατών και επιχειρήσεων στο πλαίσιο της πολιτικής ποσοτικής χαλάρωσης. Ένα πρόγραμμα όγκου 1,7 τρις ευρώ, που αναμένεται να «τρέξει» έως τον Μάρτιο του 2017. Θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει κανείς και OMT… light.

Ντανχόνγκ Ζανγκ / Άρης Καλτιριμτζής