"Νενίκηκά σε, Σολομών!"

Είναι καλό οι απολογισμοί να γίνονται όταν περάσει η τύρβη των γεγονότων και κατακαθίσει κάπως η σκόνη των επίσημων τελετών. Πριν από λίγες μέρες η μεγάλη ελβετική εφημερίδα Neue Zürcher Zeitung αποφάσισε να κάνει έναν απολογισμό της Κωνσταντινούπολης ως ευρωπαϊκής πολιτιστικής πρωτεύουσας το 2010 επί τη βάσει του πιο εμβληματικού μνημείου της πόλης, της Αγίας Σοφίας. Και ο Ελβετός δημοσιογράφος αναφωνεί ως νέος Ιουστινιανός «Νενίκηκά σε, Σολομών!» Ο ενθουσιασμός οφείλεται στο ότι περί τα τέλη του περασμένου χρόνου ολοκληρώθηκαν οι αναστηλωτικές εργασίες που είχαν αρχίσει πριν από 16 χρόνια με πρωτοβουλία της Unesco και απομακρύνθηκαν επιτέλους οι σκαλωσιές. Κάπως έτσι έγινε και με την Ακρόπολη όπου πέρυσι ολοκληρώθηκε η συντήρηση και αναστήλωση δεκαετιών.

Μοιραίοι ναοί μέσα σε μια νέα λάμψη. Και τι δεν υπέμειναν στο πέρασμα των αιώνων. Ο Παρθενώνας υπέστη πρωτοφανείς καταστροφές, για παράδειγμα τον 6^ο αιώνα, όταν οι Χριστιανοί τον μετέτρεψαν σε εκκλησία. Και στην Αγία Σοφία κρύφτηκαν κάτω από το σοβά επί αιώνες υπέροχα ψηφιδωτά, όταν οι Οθωμανοί μετέτρεψαν το 1453 την εκκλησία σε τζαμί. Ας είναι. Ο ελβετικός απολογισμός για την αναστήλωση της Αγίας Σοφίας είναι επαινετικός. Εξαίρει κυρίως δύο επιτεύγματα, τον καθαρισμό και την αποκάλυψη ενός ψηφιδωτού εξαπτέρυγου αγγέλου και την αποκατάσταση της παμπάλαιας μαρμάρινης κολυμβήθρας που ήταν τμήμα του αρχικού βαπτιστηρίου της Αγίας Σοφίας. Μάλιστα ο θαυμάσιος άγγελος είχε θεαθεί όλους αυτούς τους αιώνες μόνο μια φορά. Ήταν πριν από 160 χρόνια, όταν κατ’ εντολή του σουλτάνου είχαν αναλάβει τη συντήρηση της Αγίας Σοφίας δυο αδέρφια, οι Ιταλοί αρχιτέκτονες Gaspare και Giuseppe Fossati, αλλά ο σουλτάνος προτίμησε να παραμείνει ο χριστιανικός άγγελος καλυμμένος με σοβά, το επέβαλλε η λατρεία του Ισλάμ.

Όταν ο Κεμάλ Ατατούρκ αποφάσισε το 1934 τη μετατροπή του τζαμιού σε μουσείο άνοιξε ο δρόμος όχι μόνο για την απλή συντήρηση του μνημείου, αλλά και για την αποκατάσταση των χριστιανικών καλλιτεχνημάτων. Να θυμηθούμε ότι οι αιώνες επιδαψίλευσαν στην Αγία Σοφία και ισλαμικά καλλιτεχνήματα, για παράδειγμα τον 19^ο αιώνα, την εποχή των αδελφών Fossati, τις τέσσερις εκείνες ξύλινες ασπίδες με αραβικά καλλιγραφήματα που κοσμούν το κεντρικό κλίτος. Και τώρα η Αγία Σοφία μέσα σε μια νέα λάμψη, μοναδικό μουσείο ενός χώρου ιερού που φιλοξένησε στην πολυκύμαντη ιστορία του τη λατρεία δύο μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών, μνημείο αναμφίβολα του ανθρώπινου πολιτισμού, μνημείο καλύτερα συνύπαρξης παρά αντιπαράθεσης.