Νουθεσίες Πέτερ Στάιν προς νεώτερους σκηνοθέτες

Ο Γερμανός σκηνοθέτης Πέτερ Στάιν δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, ούτε ο ίδιος ούτε η ειδίκευσή του στο αρχαίο δράμα, από τη θρυλική Ορέστεια που ανέβασε στο θέατρο του Βερολίνου Schaubühne το 1980 μέχρι την Ηλέκτρα του Σοφοκλή στην Επίδαυρο το περασμένο καλοκαίρι, εκείνη την παράσταση που άρεσε, αλλά και ξένισε με τον ψυχολογικό ρεαλισμό της κοινό και κριτικούς. Τον Ιανουάριο του 2009 αναμένεται το ανέβασμα του Οιδίποδος επί Κολωνώ του Σοφοκλή στο Berliner Ensemble με τον Κλάους Μαρία Μπράνταουερ στον κύριο ρόλο. Ο Πέτερ Στάιν λοιπόν προσεκλήθη πριν από λίγες μέρες να μιλήσει στο Κρατικό Θέατρο της Δρέσδης στα πλαίσια μιας σειράς με επιφανείς ομιλητές που πρωτοξεκίνησε το 1992. Μίλησε από στήθους επί μια ώρα για την αρχαία ελληνική τραγωδία και την εξέλιξη της δραματικής τέχνης.

Οι θεότητες του σήμερα

Μας ενδιαφέρει ένα σημείο, εκεί όπου ο παλιός και πεπειραμένος μάστορας του θεάτρου απευθύνθηκε στους σημερινούς Γερμανούς σκηνοθέτες, στους νεώτερους. Για να τους επιπλήξει επειδή τους νοιάζει πολύ περισσότερο το ακροπόσθιό τους παρά τα κείμενα για το θέατρο, τα παλιά δύσκολα απαιτητικά κείμενα. Και μετά είπε για τους σημερινούς ηθοποιούς ότι διακρίνονται από αφάνταστη πνευματική νωθρότητα όταν γκρινιάζουν για τους πάμπολλους θεούς της αρχαίας τραγωδίας, όλες αυτές τις θεότητες που δεν υπάρχουν πια. Και ο Πέτερ Στάιν τους πρότεινε απλά να σκεφθούν. Δεν υπάρχουν σημερινές θεότητες; Τι είναι η κατανάλωση; Η μόδα; Το πετροδολάριο; Ή ο Αρμάνι; Ναι, είπε ο διάσημος σκηνοθέτης, πρέπει να ταλαιπωρηθεί κανείς λίγο, να καταπονηθεί, άμα θέλει να ασχοληθεί με τη μεγάλη λογοτεχνία του παρελθόντος. Αλλά ακριβώς αυτό τον μόχθο αποφεύγουν οι πάντες σήμερα, σήμερα που η ζωή μας λίγο πολύ είναι οργανωμένη γύρω από το μέλημα πώς να αποφύγουμε τις δυσκολίες.

Ο μόχθος που αποφέρει ηδονή

Αυτά ο Πέτερ Στάιν προς τους νέους σκηνοθέτες και ηθοποιούς της Γερμανίας. Αλλά, μόνον αυτούς αφορούν; Μήπως στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ανάλογα φαινόμενα; Δεν υπάρχει θέατρο που καταφεύγει σε εύκολες λύσεις και ταπεινά κείμενα; Μήπως η παιδεία μας ολόκληρη δεν στηρίζεται πια στην αρχή της ήσσονος προσπαθείας; Πριν από 25 χρόνια κιόλας οι φοιτητές της Φιλοσοφικής Αθηνών διαπραγματεύονταν με τους καθηγητές πόσες εκατοντάδες στίχους του Ευριπίδη έπρεπε να μάθουν για τις εξετάσεις. Ολόκληρη την τραγωδία ποτέ. Ποτέ το πλήρες, ποτέ το δύσκολο, ποτέ το κουραστικό. Μόνο το αποσπασματικό, το ολίγιστο, το εύκολα προσπελάσιμο. Με ποιο τίμημα; Το να χάνει κανείς τη σπάνια χάρη και χαρά της ουσιαστικής μάθησης που είναι ανακάλυψη νέων κόσμων χωρίς όρια, εμβάθυνση χωρίς αναστολές και μικροϋπολογισμούς. Μόνο με μια τέτοια εμβάθυνση ο μόχθος αίρεται και μετατρέπεται σε ηδονή. Αυτή θα ήταν μια παιδεία, παιδιά και ψυχαγωγία με τις πιο παλιές έννοιες αυτών των λέξεων, ακόνισμα και διαμόρφωση της ψυχής και του χαρακτήρα.